Bir zamanlar bu ülkede 'Türkiye Çocuk, Milliyet Çocuk, Doğan Kardeş' gibi çocukların büyük bir heyecanla çıkmasını bekledikleri ve bir solukta okudukları dergiler vardı. Bir dergi birçok çocuğun elinden geçer, okunmaktan yıpranırdı.

Zamanla çocuk dergileri de büyük değişimler geçirdi ve büyük çoğunluğu çocuklar üzerinden tüketimi teşvik eden reklam araçlarına dönüştü. Birtakım reklam yıldızlarının, sanal kahramanların posterlerinin pazarlandığı bir mecraya dönüşen çocuk dergilerine olan güven, ilgi azaldı. Buna bağlı olarak eğitimsel açıdan ve çocuk edebiyatı açısından da önemini kaybetmişti dergiler.

Son yıllarda ise yeniden keşfedilen çocuk dergiciliği çok nitelikli ürünler vermeye başladı. Özellikle birçok disiplini bir arada sunan, çocukların keşif ve merak duygularını besleyen, macera dolu, eğlenceli, bilimi sevdiren yönleriyle tekrar ebeveynlerin ve eğitimcilerin dikkatini çekmeye başladı. Birçok anne baba okul öncesindeki çocuğu için ayda birkaçdergi birden almaya başladı. Çocuğuna keyifle bu dergileri okuyan, onunla birlikte etkinliklerini yapan anne babalar var artık günümüzde.

Çocukların rengârenk kapaklı, birbirinden ilginççocuk dergilerine olan ilgisi herkesçe bilinir. İçeriğindeki ilginçkonular, görseller, çizgi romanlar, bulmacalar, oyuncaklar, zekâ soruları, deneyler, hayvanlar âleminden ilginçbilgiler, masallar, fabllar çocukların hemen dikkatini çeker.

Dergilere mukabil ders kitaplarının sıkıcılığını ve iticiliğini de hemen hemen herkes bilir. Birçok öğrenci kitap okumaktan soğumuştur ders kitapları yüzünden. Son yıllardaki kitaplar nispeten biraz daha özenli ve görsel açıdan daha zengin olsa da yirmi sene önceki ders kitapları son derece sevimsizdi. Tamamen bilgi ile dolu, birkaçsiyah beyaz görselin bulunduğu, açmaya korktuğumuz, okumaktan hiçkeyif almadığımız kitaplardı anlayacağınız o yılların ders kitapları.

Öğrencilerine okuma sevgisi ve araştırma bilinci vermeyi kendine dert edinen öğretmenler, son yıllarda dergilerin gücünü keşfederek sınıflarında, okullarında kullanmaya başladılar. Sürekli yeniliklerin peşinden koşan ve her daim güncel kalmayı başarabilen eğitimciler için büyük bir hazinedir çocuk dergileri. Nitekim yakından tanıdığım 46 yıllık öğretmen Muzaffer Oğuz da Bilim Çocuk dergisini öğrencilerine aldırıp okutmaya başlayalı nerdeyse on beş sene olmuş. Zamanla öğrencilerin çok sevdiğini görünce bu dergiye birkaçders saati ayıran öğretmenimiz, tüm sınıfın dergiyi alıp okumasını sağlar. Özellikle bilim, deney, uzay, canlılar âlemi gibi bölümler öğrencilerin merakla takip ettikleri sayfalar olur. Sınıfta dergi paylaşım saati yapılır. Dergilerden panolar oluşturulur. En güzeli de, zamanla bir gelenek haline gelir Muzaffer Oğuz hocanın sınıflarında dergi çalışmaları. Öyle ki zümre arkadaşları da bu uygulamayı örnek alarak sınıflarına taşırlar.

Bu konuda öncü bir öğretmen ile uzun zamandır birlikte olmak benim için ve okulumuz için büyük bir şans olsa gerek.

Dergi Okuryazarlığı Deneyimi

Muzaffer Oğuz hocanın toplantılarda heyecanla anlattığı ve çok faydalı bulduğu 'çocuk dergilerinin öğrencilere okutulması' fikri bütün okul tarafından benimsenerek daha kurumsal bir formata büründü. Yapılan istişareler sonucunda 'dergi okuryazarlığı' adı verilerek okul öncesi, ilkokul sınıflarında bu proje yürütülmeye başlanmıştır. Çocukların yaş ve gelişim özellikleri, müfredat programları da dikkate alınarak mevcut çocuk dergileri ile ilgili bir saha araştırması yapıldı. Bilim Çocuk, Meraklı Minik, Bilge Minik, Bilge Çocuk, Çamlıca Çocuk, Atlas Çocuk, Natıonal Geographic Kids, Mavi Kırlangıçgibi dergilerle ilgili yapılan değerlendirmeler sonrasında okul öncesi için Bilge Minik ile Meraklı Minik dergilerinin uygun olduğu görülmüştür. Bir ve ikinci sınıflar için Bilge Çocuk, üçüncü sınıflar için Çamlıca Çocuk, dördüncü sınıflar için de Bilim Çocuk dergilerinin uygun olduğu düşünülmüştür. 'Neden bu dergiler' sorusu sorulabilir. Evet, biliyoruz, ülkemizde bunların dışında daha pek çok çocuk dergisi var. Bazı kurumların da çıkardığı çocuk dergileri mevcuttur. Ayrıca değerler eğitimi, çocuk edebiyatı, dini bilgiler içerikli çocuk dergileri de bulunmaktadır. Biz kolay ulaşabildiğimiz, tanınırlığı biraz daha fazla olan özellikle de içerik açısından çocukların merak ve keşif dünyalarına hitabeden dergileri tercih etmeye özen gösterdik.

Başlangıçta öğretmenlerin tavsiye ettiği, bazı ebeveynlerin de bu tavsiyelere uyarak çocuklarına almaya başladığı dergi meselesinde zamanla tavsiye etmenin de ötesine geçilerek haftalık ders programına serbest etkinlik ya da etüt dersleri kapsamında 'dergi okuryazarlığı' dersi konularak daha kurumsal bir politikaya geçilmiştir.

Okulumuzun bütün sınıflarındaki öğrenci sayısı kadar abone olunan dergiler her ay düzenli olarak okula gelmiş ve sınıflarda aylık olarak en az dört ders saati bu dergilere ayrılarak detaylı bir şekilde işlenmeye başlanmıştır. Bazı sınıflarımız kütüphanede, bazı sınıflar laboratuvarda ya da sınıflarında dergi okuryazarlığı çalışmalarına vakit ayırmışlardır.

Dergilerde spordan sanata, bilimden masala, çizgi romandan bulmacaya, zekâ sorularından öykülere, uzaydan yerküreye, matematikten satranca, elektrikten bilişime, robotikten kodlamaya, evde bilimden bilim kurguya birçok disiplinle ilgili bilgiler mevcuttur. Her öğrenci derginin başka bir bölümüne ilgi duymaktadır. Çocuklar ilk başlarda çok severek okumasalar da zamanla çok sevmeye başlamışlardır. Özellikle dergilerin ek olarak vermiş olduğu kartlar, oyunlar, maketler çok dikkat çekmektedir.

Büyük bir heyecanla poşetlerinden çıkarılan dergiler, bir solukta incelenir ve ilgi duyulan bölümler hemen okunur olmuştur. Dergi saatleri iple çekilmeye başlanmış ve son derece sevilen bir ders olmuştur. Okuldaki bu heyecan bazı evlere de yansımış, hatta kimi evlerde dergi saati, deney saati gibi uygulamalar bile başlamıştır.

Okul öncesi ve ilkokulun müfredatında bulunan pek çok konu bu çocuk dergilerinde detaylı ve ilgi çekici bir şekilde işlenmektedir. Toplumsal kurallar, ahlaki değerler, davranış kurallarının yanı sıra doğa ve hayvan sevgisini kazandırmaya yönelik çalışmalar zihinsel kapasiteyi geliştirici pek çok aktivite, oyun ve bulmacalar görsel hafızayı geliştirici etkinlikler bilimsel araştırma, deney yapma ve problem çözme becerisini kazandırmaya yönelik üretilen faaliyetler çevre, uzay, doğal afetler konusunda farkındalık artırıcı görsel çalışmalar, dergilerin sunduğu içeriklerden bazı örneklerdir. Görüldüğü gibi bir ders kitabından kat kat daha zengin, daha dikkat çekici, daha eğlenceli ve daha güncel içerikler;

Çocuk dergilerinin, sürekli tabletle, akıllı telefonla zaman geçiren bir öğrenci için ders kitaplarından daha ilgi çekici geldiği, daha katlanılabilir olduğu bilinmelidir. O yüzden de eğitimde daha çok yer verilmelidir dergilere. Her yaş grubuna, her derse uygun dergiler tespit edilip okullarda kullanılabilir.

Okuryazarlık kavramı günümüzde çok daha zengin anlamlar içermektedir. Okur ve yazar olmanın ötesinde ciddi bir birikimi, kazanımı, donanımı ifade eden bir yetenektir. Dergiler, okuryazarlık yeteneğinin geliştirilmesi sürecine çok etkili katkılar sunabilir. Görsel okuryazarlığı, kısmen medya okuryazarlığını, bilgi okuryazarlığını, ana dil okuryazarlığını, bilimsel okuryazarlığı da kapsayan çok geniş bir alanda okuryazarlık imkânı sunan çocuk dergilerine okullarda, sınıflarda, evlerde daha doğrusu eğitimin devam ettiği her ortamda daha çok verilmelidir.

Çocuk dergileri, işledikleri konular itibariyle eğitimi aşılmaz büyük bir yapı olmaktan sıyırarak tedrici hale getirdiği için de çocukları rahatlatıcı bir öğretim aracı haline gelmektedir. Yine gündemi yakından takip etmeleri, güncel konuları ele almaları sebebiyle kitaplara nazaran çocukların dikkatini daha çok çekmektedir. Okulda öğrenilen bilgilerin güncel hayatla ilişkisinin kurulması çok önemlidir ve sürekli bu konuda eleştirilir eğitim sistemimiz. Dergiler doğrudan bilginin güncel hayatta kullanımı konusuna yer verir sayfalarında. O yüzden de çok değerlidir bir anlamda. 'Öğrenilen bilgilerin hayattaki karşılığı nedir ?' sorusunun en güzel cevabını verir yukarıda sözü edilen çocuk dergileri.

Bu düşüncelerden hareketle 10 yılı aşkındır okulumuzda dergi okuryazarlığı çalışmaları devem etmektedir. Bunca yıldır dergilerin çocukların akademik gelişimlerinin yanı sıra dil gelişimine, sosyal gelişimine katkılar sunduğuna tanıklık ediyoruz. Ayrıca okul başarısına yapmış olduğu katkı da çok büyüktür. Özellikle birkaçyıl dergi okuryazarlığı çalışmalarına aktif olarak katlan öğrencilerimizin bütün sınavlarda başarılı olduğunu görmekteyiz. Çok yönlü beceri gerektiren, mantık ve muhakeme becerisine dayalı soruları daha rahat çözdüklerini söyleyebiliriz. Bu konuda elimizde çok net bir araştırma sonucu yok ama gözlemlerimiz bu durumu doğrular niteliktedir.

Şimdi de dergi okuryazarlığı çalışmalarını sınıflarında aktif olarak yürüten öğretmenlerin değerlendirmelerine yer verelim istiyorum. Bu konuda adım atmak isteyen eğitimcilere, ebeveynlere ilham vermesi bakımından bu paylaşımları önemsiyoruz. Bütün mesele adım atmak ve yola çıkmaktır. Dergiler, zaten çok cazipler. Çocuklarla buluşturun gerisi kolay.

Sınıflarında düzenli olarak dergi kullanan ve dergi okuryazarlığı alanında deneyimli öğretmenlere bazı sorular sorduk. Dergi okuryazarlığı konusunda öğretmenlerden aldığımız duygu ve düşünceler, birinci kaynaktan olması dolayısıyla çok kıymetlidir.

Öğretmen arkadaşlarımıza, dergi okuryazarlığı çalışmaları ile ilgili şu sorular sorularak alınan cevaplar aynen aktarılmıştır:

1. Dergileri nasıl bir program dâhilinde kullanıyorsunuz?

2. Çocukların dergilere ilgileri ne düzeydedir?

3. En çok hangi bölümleri seviyorlar?

4. Seçilen dergileri bir öğretmen olarak siz nasıl buluyorsunuz?

5. Ebeveynlerin dergi okuryazarlığı alanındaki çalışmalara bakışı nasıldır?

6. Dergilerin öğrencilere neler kattığını düşünüyorsunuz?

Esra ÇEKİRDEK, 4. Sınıf Öğretmeni:

Sınıf olarak 'Bilim Çocuk' dergisini takip ediyoruz. Dergiler için ayrı bir okuma saati yapıyoruz. Genellikle aylık olarak kütüphane saatimizin bir saatini dergilerimize ayırıyoruz.

Çocuklar dergileri çok seviyor. Özellikle renkli ve zengin bir içeriğe sahip olması derginin okunmasını cazip hale getiriyor.

Her ay derginin yanında verilen bazı etkinlikler ve kartlar oluyor, onları çok seviyorlar. Ayrıca hayvanlar âlemine ait ilginçbilgilerin yer aldığı ve uzaya ait bölümleri birbirleriyle paylaşıyorlar. Bu bölümler özellikle dikkatlerini çekiyor.

Dergimizi, bir öğretmen olarak çok değerli buluyorum. Özellikle salt bilginin dışında öğrencilerimin genel kültürlerini geliştiriyor. Dersleri destekleyici etkinliklerle birlikte konunun pekişmesini de sağlıyor.

Dergilere olan bakış açısı aileden aileye değişebiliyor. Bazı ailelerimiz öğrenciyi geliştirici yönüne vurgu yaparken bazı ailelerimiz maalesef zaman kaybı olarak görebiliyor. Bu konuda özellikle faydalarını aktarmaya çalışıyorum.

Dergiler öğrencilerimin sadece çevresine değil doğaya ait bilgi edinmesine, bakış açısının gelişmesine, hayal dünyasını zenginleştirmesine ve grup etkinlikleri ile birlikte iş birliği yapma yetisini güçlendirmesine katkıda bulunduğunu düşünüyorum.

Kübra ALTUN, 3.Sınıf Öğretmeni:

Dergileri, derslerin yoğun olduğu günlerde, bir mola gibi kullanıyorum. Okuma, yorumlama, anlatma kısımlarını toplu zekâ soruları, bulmaca gibi kısımları bireysel olarak yapıyorlar.

Çocuklar dergileri çok seviyorlar. Eğlenerek yapıyorlar, ama derginin sadece sevdikleri kısımdan ibaret olmadığını, keşfedilmeyi bekleyen birçok bölümün olduğunu anlamaları için biraz daha vakte ihtiyacımız var.

Dergideki çizgi roman, fıkra ve zekâ soruları, bulmacaları çok seviyorlar.

Çamlıca Çocuk dergimizi çocuklar için gayet ideal buluyorum. Beğeniyorum.

Aileler, okulda dergi çalışmalarından memnunlar. Fakat bu konuda evde de çalışmaların olması gerek. Ebeveynlerin dergi çalışmalarına katılımı maalesef çok az.

Dergilerin, öğrencilerime araştırma, inceleme, zevk alarak okuma becerisi, merak ve öğrenme isteği kazandırdığını düşünüyorum.

Nurşen ÇAĞLAR, 4.Sınıf Öğretmeni:

Bilim Çocuk dergisini perşembe günleri yarım ders saati kütüphanede okuyoruz.

Çocukların dergilere ilgileri çok yüksek değil. Yeni gelen dergilerin hediyeleri ve etkinlikleri ile ilk aşamada güzel vakit geçiriyorlar fakat sonraki aşamada dergi yerine kitap okumak istiyorlar.

Derginin en çok bulmacalarını ve etkinliklerini seviyorlar.

İlk zamanlarda çocuklar gibi ben de dergileri çok sevmiyordum, ancak şimdi hem eğlenceli hem de güncel ve güzel bilgilerle dolu olduğunu düşünüyorum.

Güncel haberleri takip edebilmeleri, genel kültür açısından donanımlı öğrenciler yetişmesi açısından çocuklara katkı sağladığını düşünüyorum.

Bilgi DEMİR, 2.Sınıf Öğretmeni:

Çocukların en az bir dergiye abone olmaları öncelikle çok güzel bir proje. Derginin içinde onların ilgilerini çeken birçok konu var.

Bilge Çocuk dergisi sınıfça inceleniyor. İçinden bir konu seçilip bir ders süresince işleniyor.

Çocuklar yönlendirilirse dergilere ilgileri oldukça iyi.

En çok deney, bulmaca, kısa öyküler ve hayvanlarla ilgili bilgiler ilgilerini çekiyor.

Kullandığımız Bilge Çocuk dergisi, seviyelerine uygun bir dergi.

Aileler dergi okuryazarlığına destek veriyorlar.

Çocuklar birçok ilginçbilgiyi dergiden öğreniyor. Kelime hazinelerini geliştiriyorlar. Okuma alışkanlıklarını geliştiriyorlar. Öğrendiklerini sınıf ortamında arkadaşlarına aktarıyorlar.

Dergi içindeki deneyler evde yapılıyor, videoları çekilerek bize atılıyor. Aileler de bu konuda destek veriyorlar.

Hamide UZUN, 4.Sınıf Öğretmeni:

Sınıfımda haftada bir veya iki saatimi Bilim Çocuk dergisine ayırıyorum. Ayrıca her hafta cuma günleri, öğrencilerim dergide ilgisini çeken bir bölümü arkadaşlarıyla paylaşır.

Öğrencilerim dergi saatinin gelmesini dört gözle beklerler

Bilim Çocuk dergisini profesyonelce hazırlanmış buluyorum. Doğa bilinci, bilim merakı, oyun, eğlence ve güncel haberlere yer veriyorlar. Ben de öğrencilerimle beraber dergide yer alan ilginçbilgileri öğreniyorum.

Derginin en çok sevilen bölümleri, ' ne var ne yok?, bilgi kartları, oyunlar, takvim, simit ve peynirle bilim insanı öyküleri, bilim çocuk sözlüğüm' bölümleridir.

Öğrencilerimde, araştırma, kaynak tarama, disiplinler arasında anlamlı bağ kurma en önemlisi de elde ettiği bilgileri düzenleme noktasında gelişmeler gördüm. Ayrıca yeni ürünler ortaya koyma, yeni stratejiler geliştirme becerilerinde de olumlu gelişmeler gözlemledim.

Görüldüğü gibi çocuk dergilerinin ne kadar faydalı olduğu, çocukların ne kadar çok sevdikleri öğretmenler tarafından da ifade edilmektedir. Bütün okul öncesi ve ilkokul öğretmenleri sınıflarına bu dergi kültürünü taşıyabilirler. Bir çocuk dergilerle ne kadar erken yaşta tanışırsa o kadar şanslı olacaktır. Büyüdüğünde nitelikli bir dergi okuru olabilmenin yolu küçük yaşlarda çocuk dergileri ile tanışmaya bağlıdır. Kitap okuma sevgisi kazandırmanın yolu da buradan geçer.

Her çocuk için dikkat çekici bir dergi bulunabilir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin bu konuda birazcık duyarlı olması yeterlidir.