Öğretmen sınıfa giriyor. Tüm çocuklar yerlerine oturduktan sonra, “Şimdi dersimiz matematik. Sizden matematik kitabınızı ve defterinizi sıranıza çıkarmanızı istiyorum,” diyor.
Sınıfta bir anda kargaşa ve kaos ortamı oluşuyor. Bir kısmı dolabına koşuyor, bir kısmı çantasından çıkarmaya çalışıyor, bir kısmı da sırasının gözüne eğiliyor. Sınıfın büyük çoğunluğu kitabını ve defterini çıkarmak için harekete geçiyor.
Bir dakika geçtikten sonra sınıfın büyük çoğunluğu istenenleri yapmış oluyor. Öğretmen, “Tüm sınıf hazır mı?” diyerek sınıfta dolaşmaya başlıyor. Hemen ikinci sırada oturan Suat dikkatini çekiyor. Suat’ın önünde henüz matematik kitabı ve defteri yok, silgisi ile meşgul. Öğretmen, Suat’ı tekrar uyarıyor: “Hemen kitabını ve defterini hazırla,” diyor ve dolaşmaya devam ediyor. Az ileride Sümeyye dikkatini çekiyor. Sümeyye’nin de önünde kitap ve defter yok, boyaları ile hala resim yapmaya devam ediyor. Öğretmen, “Sümeyye, dersimiz artık matematik. Lütfen matematik defterini ve kitabını çıkarır mısın?” diye onu da uyarıyor.
İleride sağda oturan Fatih dikkatini çekiyor. Fatih’in bütün kitapları neredeyse yere dökülmüş, çantasındaki tüm eşyalar dağılmış durumda. Üstelik suluğundaki su da sırasına dökülmüş. Öğretmen, “Fatih, sen ne yapıyorsun?” diye soruyor. Fatih, “Öğretmenim, su içerken suyum döküldü,” diyor. Öğretmen, “Ama dersimiz matematik. Sen hala kitabını çıkartmamışsın,” diyor.
Sınıfın tamamında en az 5-6 öğrencinin her seferinde bu şekilde olduğunu fark ediyor. Öğretmen, bu çocukların yönergelere uymakta zorlandığını, işitmelerinde bir sorun olup olmadığını, dinleme ve idrak sorunu yaşayıp yaşamadıklarını, eyleme geçememe sorunları mı, dalgınlık mı, umursamazlık mı olduğunu düşünüyor. Çok fazla yönergeye maruz kaldıkları için artık aldırmaz duruma mı geldiklerini sorguluyor. Daha temelde başka bir problem olup olmadığını merak ediyor. Bu sebeplerin bulunması gerektiğini düşünüyor çünkü bu durum sınıfın ve dersin işleyişini ciddi şekilde etkiliyor. Eminim ki her sınıfta benzer durumlar yaşanıyordur.
Buradan gelmek istediğim asıl konu şu: Çocuklarda yönergelere uyma becerisi oldukça zayıf. Bu konuya eğilmek gerektiği kanaatindeyim. Bir başka örnek vermek gerekirse, sınıfta yapmış olduğum bir dikte çalışmasından sonra, “Herkes kağıdın sol üst köşesine adını soyadını yazsın,” dedim ve bunu üç kez tekrar ettim. Buna rağmen sınıfın neredeyse yarısı adını sağ üst köşeye, bir kısmı ortaya, bir kısmı da kağıdın en sonuna yazmıştı. Gerçekten öğrencilerde yönerge bilinci gelişmemiş. Sağ, sol, üst, alt, içerisi, dışarısı, ilerisi gibi kavramlar tam olarak oturmamış. Biraz hayatı ezbere yaşıyorlar, çok fazla düşünerek bilinçli hareket etmiyorlar. Bu konuda ne yapılabilir? Bunun üzerine eğilmek lazım. Yönerge konusunda özellikle ilkokul sınıflarında çalışma yapılması gerektiğini düşünüyorum.
Eğitim Ortamlarında Yönergelere Uyma Becerisi
Eğitim ortamlarında, öğrencilerin yönergelere uyma becerisi, derslerin verimli bir şekilde işleyebilmesi için kritik öneme sahiptir. Ancak, bazı öğrenciler bu beceriyi geliştirmekte zorlanabilirler. Bu yazıda, çocukların yönergelere uyma becerisini etkileyen faktörleri ve bu beceriyi geliştirmek için uygulanabilecek stratejileri ele alacağız.
Anekdotlar ve Gözlemler
Bir öğretmenin yukarıda anlattığı deneyimler, bu konuyu daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Öğretmen, matematik dersine başlarken öğrencilerden matematik kitaplarını ve defterlerini çıkarmalarını istemiştir. Ancak, sınıfta bir anda kargaşa ve kaos ortamı oluşmuş, öğrencilerin bir kısmı dolabına koşmuş, bir kısmı çantasından çıkarmaya çalışmış, bir kısmı da sırasının gözüne eğilmiştir. Bir dakika geçtikten sonra sınıfın büyük çoğunluğu istenenleri yapmış olsa da, bazı öğrenciler hala yönergelere uymakta zorlanmıştır.
Örneğin, Suat silgisi ile meşgulken, Sümeyye boyaları ile resim yapmaya devam etmiştir. Fatih ise su içerken suluğundaki suyu dökmüş ve kitaplarını çıkarmamıştır. Bu durum, öğretmenin dikkatini çekmiş ve öğrencilerin yönergelere uyma becerisinde sorunlar yaşadığını fark etmesine neden olmuştur.
Bilimsel Yaklaşım
Çocukların yönergelere uyma becerisini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler arasında işitme sorunları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), öğrenme güçlükleri ve çevresel faktörler yer alabilir. Ayrıca, çocukların çok fazla yönergeye maruz kalmaları da bu beceriyi olumsuz etkileyebilir.
- İşitme Sorunları: İşitme sorunları olan çocuklar, verilen yönergeleri duymakta ve anlamakta zorluk çekebilirler. Bu durum, yönergelere uyma becerilerini olumsuz etkileyebilir.
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): DEHB olan çocuklar, dikkatlerini toplamakta ve yönergeleri takip etmekte zorlanabilirler. Bu çocuklar, genellikle yönergeleri unutur veya dikkatsizlik nedeniyle yanlış uygularlar.
- Öğrenme Güçlükleri: Öğrenme güçlükleri olan çocuklar, yönergeleri anlamakta ve uygulamakta zorluk çekebilirler. Bu durum, özellikle karmaşık yönergeler verildiğinde daha belirgin hale gelir.
- Çevresel Faktörler: Sınıf ortamındaki gürültü, dikkat dağıtıcı unsurlar ve öğretmenin yönergeleri net bir şekilde vermemesi gibi çevresel faktörler de çocukların yönergelere uyma becerisini etkileyebilir.
Stratejiler ve Çözümler
Çocukların yönergelere uyma becerisini geliştirmek için çeşitli stratejiler uygulanabilir:
- Net ve Kısa Yönergeler Verme: Öğretmenler, yönergeleri net, kısa ve anlaşılır bir şekilde vermelidir. Karmaşık yönergeler, çocukların anlamasını zorlaştırabilir.
- Görsel Destek Kullanma: Görsel destekler, çocukların yönergeleri daha iyi anlamalarına yardımcı olabilir. Örneğin, yönergeleri yazılı olarak tahtaya yazmak veya resimlerle desteklemek etkili olabilir.
- Tekrar ve Pekiştirme: Yönergeleri tekrar etmek ve pekiştirmek, çocukların yönergeleri hatırlamalarına yardımcı olabilir. Öğretmenler, önemli yönergeleri birkaç kez tekrar edebilirler.
- Bireysel Destek Sağlama: Yönergelere uymakta zorlanan çocuklara bireysel destek sağlamak, bu beceriyi geliştirmelerine yardımcı olabilir. Öğretmenler, bu çocuklarla birebir ilgilenerek yönergeleri anlamalarını sağlayabilirler.
Sonuç
Çocukların yönergelere uyma becerisi, eğitim sürecinin önemli bir parçasıdır. Bu beceriyi etkileyen faktörleri anlamak ve uygun stratejiler geliştirmek, çocukların eğitimde daha başarılı olmalarına katkı sağlayacaktır. Öğretmenler, öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak, yönergelere uyma becerisini geliştirmek için çeşitli yöntemler uygulayabilirler. Son olarak bu alanda yazılmış kitaplar bulunmaktadır. Yönergelerle ilgili yazılan kitaplar da çocuklar için önerilebilir.
