Mevsim olarak zeytin tarımıyla uğraşan çiftçilerimizin hasat dönemindeyiz. Böyle bir süreçte gençnesilden, örnek zeytin üreticisi Yakup Karaoğlu ile zeytin, zeytincilik ve zeytinyağı üretim teknolojileri üzerine bir sohbet gerçekleştirdik.
Yakup Bey sizi tanıyabilir miyiz?
Memnuniyetle; Anne tarafım Akhisar, Manisalı ve zeytincilikle uğraşır.
'Çıraklığını bilmediğin işin ustası olamazsın.'
Çıraklığını bilmediğin işin ustası olamazsın` sözü zeytincilik için de geçerli. İlgim, yakın çevremin bilgisi ve tecrübesiyle donatıldı ve benim için öğrencilik devam ediyor. Ailemden kalan ağaçlara ilave olarak üçyaşına gelmiş, yüz dikili fidanı olan biri olmak, ürettiği zeytinleri ve zeytinyağını pazarın beğenisine sunmak, bu noktada takdir görmek mutluluk verici.
 demoğlu zeytin ağacıyla ilk olarak nasıl ve ne zaman tanışmıştır?
Nasılını açıklama adına; İngilizcedeki tarım manasına kullanılan agriculture` kelimesini Türkçede kültüre almak` tabiriyle kullanmaktayız. Leylak ve yasemin gibi süs bitkileriyle aynı familyadan gelen zeytin (Olea), yabani bir meyve ağacıdır. Anavatanı Güneydoğu Anadolu bölgemizi de içine alan, Mezopotamya coğrafyasıdır. Arkeolojik çalışmalar, zeytin ağacının M.Ö. 4000`li yıllarda kültüre alındığını göstermektedir. Zeytin tarımı zaman içerisinde ticaret, fetihler ve göçlerle yayılmış, günümüzde Akdeniz`e kıyısı bulunan tüm coğrafyada ziraatı yapılır olmuştur.
Halk arasında 'delice' tabir edilen, aşılanmamış zeytin ağaçları iklim özelliklerine göre, mevcut cinsler içerisinde en verimli olan ağaçtan alınan kabuk ile birleştirilir. 'Aşı^' tabir ettiğimiz bu işlem sonucu oluşan sürgünler daha verimli ve ekonomik hale kavuşur. Aşılamak ve sonrasında yaptığımız toprak işleme, budama, ilaçlama benzeri tüm zirai faaliyetlerin amacı yüksek kalite ve miktarda ürün elde etmektir.
Zeytin ağacının medeniyetimizdeki yerine değinir misiniz?
Türkler Anadolu`ya gelmeleri sonrasında zeytinle tanışmışlardır. Zeytin, günümüzde dahi iklim olarak ziraatı yapılabilen birçok bölgemizde ana geçim kaynaklarından biri olma özelliğini korumaktadır.
Zeytin ağacı binlerce yıl yaşayabilir. Bu gerçekten hareketle, zeytin ağacından bahsederken, ölmez ağaç, bilge ağaçgibi yakıştırmalar yapılır.
'Bir tanenin kıymetini bilmeyen, çok tanenin kıymetini de bilmez.'
Tevrat`ta, İncil`de ve Kur`an-ı Kerî m`de zeytinden bahsedilir. İnançve kültürümüzde zeytin bereketin sembolü kabul edilir. El dokumalarında, işlemelerde, seramik ve çinilerde sıkça zeytin motiflerine rastlarız.
Zeytin tanesi, zeytin ağacı ve zeytinyağı insanlık âlemi için neler ifade etmektedir?
Bir tanenin kıymetini bilmeyen, çok tanenin kıymetini de bilmez` zeytin için çokça duyduğum bu sözdür ve bereket istenciyle söylenmiş olsa gerektir.
'Zeytin ekmek kapısıdır.'
Zeytin ağacının hiçbir şeyi israf edilmez. Eski devirlerde yağ olarak kandillerde aydınlatmada, sabun olarak temizlikte, nemlendirici olarak kozmetikte, yine yağ olarak masajda, tane ve zeytinyağı olarak mutfaklarımızda, yaprak olarak çayımızda ve kereste olarak mobilya imalatında kullanılır.
Her türlü kullanımından istifade ettiğimiz zeytin, üreticisi için de geçim kaynağı, ekmek kapısıdır.
Az önce de ifade ettiniz. Zeytin dalının barış ve esenlikle ilişkilendirilmesine dair neler söylemek istersiniz?
Mitolojide zeytin dalının barışın sembolü olarak kullanılması Antik Yunan`a atfedilmekledir. Bununla birlikte, Mısır medeniyetine ait daha eski devirlere tarihlenmiş tabletlerin olması konu hakkına çalışacak meraklı araştırmacılarını beklemektedir.
Bir örnek de Arap dünyasından; Zeytindalı 1974 yılında düzenlenen Birleşmiş Milletler toplantısında Yaser Arafat tarafından tüm liderlere sunularak Elimde bu zeytin dalı ve özgürlük savaşçılarının silahları var. Elimden zeytin dalının düşmesine izin vermeyin` çağrısında bulunmuştur.
Zeytindalı son olarak ülkemizin gerçekleştirdiği barış harekâtıyla gündeme gelmiştir.
Zeytincilik serüveniniz nasıl başladı? Ve nasıl devam ediyor?
Benim zeytincilik hikâyem anneme ait zeytinliklerle ilgilenmem sayesinde başladı. Bununla birlikte nasıl ki kedi ciğere bakmakla kasap olamamış, ben de çocukluğumdan beri Akhisar`a gidip gelmekle zeytinci olamadım. Ta ki beş sene evveline kadar.
Eskiler, insan bir mahlata`dır demiş. Hakikat öyle... Anne tarafım zeytincilikle uğraşır. Hem ziraatını yapar, hem işlemesini, yağ sıkımını, ticaretini... Anneme intikal eden zeytinliklere bakma sorumluluğunu üzerime aldım.
Zeytininin özelliklerini de konuşalım.
Pek çok özelliği var. Mesela zeytinin bir özelliği dalda çok uzun süre kalması. Zeytinin hamlıktan kurtulması için üçmevsim sabretmesi gerektir!
Zeytin yetiştiriciliğinde kimden/kimlerden destek aldınız?
Zeytincilikle ilgili Akhisar`ın yerlisi Şerifoğlu ve Kahraman ailelerinin pek çok fertlerinden başta olmak üzere sayısız kişiden yardım gördüm, istifade ettim.
Toprak size neler ilham ediyor?
Toprakla uğraşmak insana dinginlik veriyor. Berekete olan inancım, ürettiğim mahsulün ilk başta yakın çevrem tarafından beğenilip, zaman içerisinde tavsiye ile yaygınlık kazanmasının mutluluğunu yaşıyorum.
Zeytinyağının kaliteli olması ve kalitesini muhafaza edebilmesi adına türlü gereklilikler var.
Nedir bunlar?
Bunlar iyi tarım uygulamaları` olarak adlandırılmış; Doğru zamanda, doğru zirai uygulama olarak tariflenebilecek faaliyetlerin yapılması, toplanan mahsulün muhafaza şekli, bekletmeden sıkım, paslanmaz tanklar içerisinde, uygun koşullarda saklanması çok önemli. Bu konudaki hassasiyetlerimin ürüne yansımasının yanında Ü niversite, Zeytindostu gibi dernekler, sektörel geziler gibi pek çok mecrayı takip ederek bilgi ve yetkinliğimi geliştirerek devam ediyorum.
Zeytin bahçeleriniz nerelerde bulunuyor?
Bahçeler anneme aittir ve Akhisar`da, Manisa`dadır.
Zeytincilik adına ne/neler yapıyorsunuz?
İlk aşama üretim, zeytini seven, deneyimli yevmiyeci arkadaşların emekleriyle tarla bakımını birlikte yapıyoruz. Zamanlama önemli, yapacağınız uygulamanın doğru zamanda olmaması durumunda fayda elde etmeniz mümkün olmuyor. Bu yönüyle tarım emek kadar, takip istiyor. Bir ikinci etken hava durumu: Malum mevsimler değişiyor, kurak giden mevsimler kadar, birden yağan şiddetli yağmurlar işimizi etkiliyor, bu sene dolu yağan bölgelerimizde ciddi zararlar oluştu.
Zeytinliklerimizde Edremit cinsi ağaçyoğunlukta olduğundan mahsulü çoğunlukla yağlık olarak değerlendiriyorum. Akrabalarıma ait zeytinyağı fabrikası (kontinü) olması üretim kaliteme olumlu yansıyor. Kendi ürettiğim zeytinyağının yanında, müstahsilden aldığım sofralık zeytinlerin dolum ve ambalajlarını yaparak, ikinci aşama İstanbul`da satışını gerçekleştiriyorum.
Manisa`da 20 milyonun üzerinde zeytin ağacının bulunduğunu biliyoruz. Bölgedeki zeytincilik nasıl yönetiliyor?
İlimizde zeytincilik faaliyetleri ilçe bazında 14 milyon ağaçsayısıyla en çok Akhisar da yürütülmekte. Zeytincilik faaliyetleri daha çok ilçe tarım, ticaret borsaları, kooperatifler eliyle yönetiliyor.
Akhisar zeytinciliği yağlık cinslerden, çok hızlı bir şekilde sofralık cinslere kaymış. Coğrafi işareti alınan Domat ve Uslu cinsleri yöremize ait iki ayrı lezzet.
'Akhisar zeytinciliği bilinirlilik olarak hak ettiği yerde değil.'
Ağaçsayısına göre kıyaslarsak Akhisar bilinilirlik olarak henüz hak ettiği yerde değil. Bunun için Akhisar Ticaret Borsamız başta olmak üzere birçok kurum nezdinde tanıtım yapılmakta. Yöreye ait firmalar zeytinyağı yarışmalarına katılıp, ödüller almakta, fuar, panel, festival gibi etkinliklerle yöremizin tanıtımına katkıda bulunmaktalar.
Zeytin üreticiliğine kollarını sıvamak isteyenler işe nereden ve nasıl başlamalı?
Benim başlangıcım ailemin mevcudu üzerine oldu. Herkesin bu imkânı olmayabilir. İyi bir iş planı, fizibilite yapılmalı. Pek çok kurumun zeytincilikle ilgili eğitimleri var. Başlangıçolarak bu eğitimlere katılmak mühim.
'Hasat mevsimindeyiz.'
Hasat mevsimindeyiz, hasadın nasıl yapıldığı, sonrasında sofralık ve yağlık zeytin işleme metotları deneyimlenebilir. Bölge seçimi sonrası, o bölgede küçük bir toprak kiralayarak ya da alınarak zeytin üreticiliğine başlanabilir. Traktör, ilaçlama aleti gibi makina yatırımına başlangıçolarak girilmeyip, başta ihtiyaca göre kiralanması, büyük yatırım yapacakların devlet teşviki, hazine arazisi tahsisi gibi konularda araştırma yapmaları faydalı olacaktır.
Unutulmamalıdır ki: zeytin ağacı yapısı gereği her yıl aynı miktarda mahsul vermez. Ü retimi sürdürebilir kılmak için, satış kanalları ve kârlılık analizi yapılarak başlamak doğru bir başlangıçolacaktır.
Zeytin üreticilerine yönelik ne tür eğitimler veriliyor?
İl ve İlçe Tarım Müdürlükleri, ihracatçı birlikleri, üniversiteler, kooperatifler, ticaret ve zeytin borsaları olmak üzere, pek çok mecrada eğitimler verilmekte.
Toprak işleme, budama, ilaçlama, sulama, tadım, sofralık zeytin işleme gibi alanlarda eğitim ve geziler mevcut.
Zeytin üreticilerinin sorunları nelerdir?
Ü reticilerin hepsinin ana işi zeytincilik değildir. Bir kısmı mevcut işinin yanında ek iş olarak yapmaktadır. Ve üreticilerin perakende satış kabiliyeti olanları kârlılık noktasında avantajlı konumdadır.
Sektörün genel sorunlarına gelince; Adam bulma her gün zorlaşmaktadır. Yeni nesil tarlada çalışma noktasında istekli değildir. Tarlalar küçük parsellerde olup, çiftçimiz tarlası küçük dahi olsa tüm tarım aletlerini, ekonomik olma hesabı yapmadan alma yoluna gitmektedir. Bu manada meslekî dayanışma yoktur. Hasat zamanı fiyat açıklama noktasında belirsizlik ve sistemsizlik olması üreticinin gelir kaybetmesine yol açmaktadır.
Bahsettiğiniz sorunların çözümüne dair önerileriniz nasıl şekilleniyor?
Eğitimin her alanda faydalı olacağı inancındayım. Fazla sulama, gübreleme, ilaçlama ile daha çok gelir elde edilemeyeceği anlaşılmaktadır. Bu doğrultuda doğru tarım uygulamaları ile maliyetler azalıp, kârlılık artışı sağlanacak, tüketici de daha sağlıklı ürün tüketecektir. Bu doğrultuda yapılan eğitimler daha da artırılmalıdır.
Gençkuşakları tarıma teşvik etmek adına ilgili okullar cazip hale getirilmeli, öğrencilerin burs imkânları artırılmalıdır.
Ü lkemiz şartlarına uygun tarım aletlerini yerli üreterek, makina giderini azaltma yoluna gidilmelidir. Her çiftçinin ilaçlama makinası, zeytin toplama makinası alması yerine, âdilâne kiralama yöntemlerinin geliştirilmesi üreticiye maliyet avantajı sağlayacaktır.
Geleneksel yöntemlerle zeytin üreticisi çiftçilerin, endüstriyel zeytincilik karşısında tutunabilmeleri için neler yapılabilir?
Bu soruyu tam anlayamadım.
Geleneksel yerine konvansiyonel zeytincilik tabirini kullanalım;
Geleneksel zeytinciliği konvansiyonel olarak anlayacaksak; Çiftçimizi rekolte önceliği yerine, kalite bilinci ve önceliğiyle çalışmaya teşvik etmeliyiz. Bu noktada katma değeri yüksek ürün elde ederek, markalı ürünümüzü pazara sunma imkânına sahip olabiliriz.
Günümüzde İtalya, İspanya`nın seri ve ucuz üretimine karşı markalarıyla cevap vermektedir.
Kârlılık, kalite ve sektörün cazipliği döngüsel bir üçgeni temsil ederek, birbirini olumlu manada desteklediği takdirde, sektör ve paydaşlarının kalite, kârlılık ve güveni artacaktır.
Zeytin üreticiliğinin olmazsa olmazlarını da konuşalım;
Çalışmak her işin gereği olup, doğru ve hakkaniyetle çalışarak üretmek herkese fayda sağlayacaktır.
Birinci bölümün sonu;
