Evveli rahmet, ortası mağfiret, sonu cehennem azabından kurtuluş olan Ramazan ayının ilk on günü geride kalırken, Çamlıca’da müstesna bir sanat etkinliği Ramazan-ı Şerif ayının ilk gününde; 11 Mart 2024 Pazartesi günü kapılarını sanatseverlere açmıştı. Mezkûr sanat etkinliğinin ismi, Medeniyetimizin Kalem Güzelleri Sergisi şeklinde tesmiye kılınarak Yıldız Holding, kutlu Ramazan ayına, temalı geleneksel sanatlar etkinliklerine içten gelen bir heyecan ekleyerek “merhaba” demişti: Merhaba!
Küratörlüğünü üstlendiğimiz Medeniyetimizin Kalem Güzelleri Sergisi, 19 Mart Salı günü Yıldız Holding’in dostlarıyla, ülkemizin önde gelen STK’larının yöneticileri ve öz sanatlarımızın ustalarıyla buluştu.
Kitap sergisi
Medeniyetimizin Kalem Güzelleri, geçtiğimiz yılın Kasım ayında düzenlediğimiz Yerkürenin Renkleri Adnan Büyükdeniz’e Vefâ Fotoğraf Sergisi’nin ardından Yıldız Holding’in ikinci kitap sergisi olma özelliğini taşıyor.
Yazımızın bu yerinde Osmanlı Cihan Devleti ile günümüz Türkiyesi arasında hüsn-i hat sanatında köprü vazifesi üstlenen yazı ustalarından hattat-müellif Mahmud Bedreddin Yazır’ın son iki asrın en mühim hüsn-i hat kitaplarından biri olan ve sergimizin ilham kaynağı Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli isimli kitabına mufassalan değinelim.
Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli
Az önce de ifade ettiğimiz üzere Kalem Güzeli, yakın dönem hat sanatının en mühim kaynak eserlerinden biri. Kitabın ilk bölümü, yazının mânâ planını, felsefesini, kaynağını, çeşitlerini, güzel sanatlar arasındaki mevkiini, hattatlığa ve hattata müteveccih şartları hâvî.
İkinci bölüm, yazı araç ve gereçlerini, teknik tâbirleri, harflere ve kalem hareketlerine ait tâbirleri, harf terkibine ait ıstılahları, yazı tâliminde kullanılan işaretleri, yazı ile ilgili birtakım şartları ve yazıyı güzelleştirecek bazı esasları ihtiva ediyor.
Üçüncü bölümde ise yazma çeşitleri, mecâzî yazıların yapılışı, yazmanın artistik îzâhı, terkip metotları ve unsurları, kudretli bir hattat eliyle teşrih masasına yatırılıyor.
Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli serlevhalı çalışmanın ilk baskısı 1972; ikinci baskısı 1989 yılında yapılmıştı. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2022 yılının son ayında Mahmud Bedreddin Yazır için sadaka-i câriye kabilindeki kitabı yeniden neşrederek sanatseverlerin hizmetine sunmuştu.
Kitabın üçüncü baskısını ülkemizin önde gelen hattatlarından, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Öğretim Üyesi Dr. Hüseyin Gündüz ve MSGSÜ Öğretim Üyesi, Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Başkanı, tezhip sanatçısı Prof. Dr. Faruk Taşkale yayına hazırlarken, editörlüğünü bu satırların yazarının üstlendiği ‘Kalem Güzeli’nde tasarımcı Yüksel Yücel’in yoğun gayretleri söz konusuydu.
Üstadlar ve takipçileri…
Hicrî 9 Ramazan 1445 gününde haddizatında bu topraklarda düzenlenen en mühim geleneksel sanatlar sergilerinden birinin ilk kez sanatkârlarla buluşması açısından da üzerinde durulması gereken bir sanat hadisesi cereyan etti Nitekim, Türk hat sanatının geride kalan dört asrında kamış kalemlerini hokkalarındaki mürekkeple buluşturan en mühim yazı simaları Hasan Üsküdârî, Derviş Ali, Seyyid Mehmet Efendi, Mustafa Râkım Efendi, Mehmet Tâhir Efendi, Yesârizâde Mustafa İzzet Efendi, Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Mehmed Şefik Bey, Sami Efendi, Bakkal Ârif Efendi, Mehmed Nazif Bey, Hatip Ömer Vasfi Efendi, Şeyh Aziz Rıfâî, Hulûsi Efendi, Kâmil Akdik, Mehmed Emin Yazıcı (Neyzen Emin Dede), İsmail Hakkı Altunbezer, Mahmud Bedreddin Yazır, Beşiktaşlı Nuri Efendi, Macid Ayral, Mustafa Halim Özyazıcı, Necmeddin Okyay, Kemal Batanay ve Hamit Aytaç’ın eserleri, üstadlar eliyle üstad olmuş hüsn-i hat ve tezhip sanatçılarıyla buluştu.
Bir önceki paragraftaki hat ve tezhip sanatçılarının arasına Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Geleneksel Türk Sanatları Bölüm Başkanı, tezhip sanatçısı Prof. Dr. Faruk Taşkale’nin, MSGSÜ’nün kıymetli tezhip hocası Prof. Dr. Münevver Üçer’in, MSGSÜ Öğretim Üyesi kalemişi üstadı Doç. Dr. Kaya Üçer’in, hattat Tahsin Kurt’un, hattat Mahmut Şahin’in, hattat Erhan Bektaş’ın, tezhip sanatkârları Recep Cengiz’in, Özlem Gören’in, Betül Gündüz’ün, Zeynep Akbal’ın, Nermin Akdoğan’ın ve Yasemin Bektaş’ın isimlerini dâhil etmemiz vâkıa mutabık olacaktır.
İftar sofrasının bereketini ‘Medeniyetimizin Kalem Güzelleri’ni temâşâ ederek paylaştık.
İyiliği, güzelliği, ihsanı, fazileti, sevabı toplama; acıyı, hüznü, elem ve kederi bölme; kötülükleri, hasedi, kini, nefreti, dedikoduyu çıkarma ve duaları çarpma ayı Ramazan-ı Şerif’in bir diğer güzelliği de iftar sofralarında dostları buluşturması. Bu cümleden olarak serginin açılış merasiminde hasbihal ettiğimiz Yıldız Holding YK Başkanı Ali Ülker ile, Yıldız Holding YK Üyesi Murat Ülker ile, Yıldız Holding YK Üyesi Av. İbrahim Taşkın ile, Yıldız Holding YK Üyesi-CEO Mehmet Tütüncü ile, Yıldız Holding’in üst düzey yöneticilerinden Dr. Mehmet Köse ile, Yıldız Holding İnsan Kaynakları Başkanı Bahattin Aydın ile, Yıldız Holding’in Personel ve İdari İşler Direktörü Mehmet Akif Ersoy ile, İTO Meclis Başkanı Dr. Erhan Erken ile, MÜSİAD Başkanı Mahmut Asmalı ile, İttifak gazetemizin imtiyaz sahibi, turizm işletmecisi, Osmanlı mutfak sanatları uzmanı Recep İncecik ile, koleksiyoner mimar İbrahim Hakkı Yiğit ile, iş adamı koleksiyoner Abdurrahman Kılıç ile, iş adamı koleksiyoner İsmail Nurani İnci ile ve iş adamı koleksiyoner Zeynel İnci (Ebû Hediye) ile iftar sofrasının bereketini Medeniyetimizin Kalem Güzelleri’ni temâşâ ederek paylaştık.
Rahmet olsun!
Bizleri Çamlıca’da sülüs, celî sülüs, nesih, muhakkak, kûfî, tevkii, ta’lik, celî ta’lik, dîvânî, celî dîvânî, rik’a, rikaa (icâze) ve tuğra yazı ve form nevileriyle hat gülşeninin zikir atmosferine çeken merhum hattatlarımıza rahmet niyaz ediyoruz.
Kadim sanat simamızın yıldızlarının meslekleri
Medeniyetimizin Kalem Güzelleri Sergisinde eserleri yer alan hattatlarımız maişetlerini temin sadedinden bir taraftan devlet hizmetlerinde çalışırken diğer bir taraftan da hüsn-i hat sanatına, amatör ruhu kaybetmeden profesyonelce hizmet etmenin gayreti içerisinde bulunuşlardır.
Yazı üslup ve şîvelerinde Şeyh Hamdullah yazı ekolünü devam ettiren ve her biri kadim sanat semamızın müstesna bir yıldızı mahiyetindeki hattatlarımız yazı mesleklerini ulvî bir değer olarak omuzlarının üzerinde taşıdıklarını belirttikten sonra dünyalık maişetlerini temin bâbından da yazı muallimi, molla, müderris, kadı, (Mekke Kadısı, İstanbul Kadısı), kazasker (Anadolu Kazaskeri ve Rumeli Kazaskeri) Sikke-i Hümâyûn ressamlığı, Reisü’l-ulemâ, Nâkibü’l-eşrâf, imam, müezzin, bakkal, muallim, türbedar, hatip, tuğrakeş, başkâtip gibi vazifeler üstlenmiştir.
Kur’ân-ı Kerîm İstanbul’da yazıldı!
Yazı çalışmalarına İstanbul’da râm olan ‘Medeniyetimizin Kalem Güzelleri’nin hattatları hiç şüphesiz “Kur’ân-ı Kerîm Mekke’de (Hicaz’da) nâzil oldu. Mısır’da okundu. İstanbul’da yazıldı.” şeklindeki hüküm cümlesinin kurulmasını bizzat temin etmiştir.
Sergimizde az önce ifade ettiğimiz yazı nevileriyle eserler veren hattatlarımız âharlı kâğıtlar üzerine is mürekkebiyle çalışırken bezeme ustalarımız da bu sürece klasik murakka’lar ile dâhil olarak tabii boyalara ve muhtelif renklerdeki altınlara göz nurlarını sürerek tezhip sanatındaki inceliklerini ortaya koymuştur!
Gündüz Ailesi Koleksiyonu
Sergimizde sanatseverlerin ilgisine sunulan eserlerin büyük bölümü Gündüz Ailesi koleksiyonuna ait. MSGSÜ Öğretim Üyesi Dr. Hüseyin Gündüz, 40 yıllık yazı hayatında hocaları Saim Özel, Kemal Batanay, Mahmut Öncü ve Emin Barın’dan öğrendiklerini bir taraftan meşk edip diğer taraftan öğrencilerine aktarırken diğer bir taraftan da azimli bir gayretle yıllar içerisinde hüsn-i hat sanatı alanında mühim bir koleksiyon edinmeye muvaffak kılınmış.
Hüseyin Gündüz Yazı Koleksiyonu, kerimesi, tezhip sanatkârı Betül Gündüz ve kayınbiraderi Prof. Dr. Faruk Taşkale’nin marifetiyle tezyin edilirken/ettirilirken gerekli yazı, bezeme, kâğıt ve murakka’ restorasyonları da vakitlice yerine getirilmiş.
Mahmud Bedreddin Yazır: Yazı edep ve ahlâk üzerine dayanır.
‘Medeniyetimizin Kalem Güzelleri Sergisi’nde eserleri yer alan hattatlar Hz. Ali’nin, “Güzel yazı hocanın öğretişinde/meşkinde gizlidir. Kıvamı çok yazmakla, devamı İslâm dinini yaşamakla olur” sözünün müşahhas örnekleri… Bu örneklik hem yazılarında hem de biyografilerinde karşımıza çıkıyor. Nitekim, sergide iki yazısı bulunan hattat-müellif Mahmud Bedreddin Yazır da hattatlığın şartlarını istidat ve kabiliyet sahibi olmak, meşk ve tâlim görmek, haris olmak, doğru anlayışlı olmak, kibirsiz ve azimli olmak, iyi ve bol malzeme kullanmak, çok yazmak, çok yazı mütâlaa etmek ve icâzet şeklinde tâdât ettikten sonra mühim bir tembihatta bulunuyor: “Yazı bir EDEP ve AHLÂK üzerine dayanır, bunun icabı olarak, kibirlilere ve azimsizlere yüz vermez. Çünkü güzel yazıda fıtrat gibi bir temizlik vardır. Bu temizliğe KİBİRLİ VİCDANLAR, BOZUK RUHLAR EL SÜREMEZ, ancak uzaktan bakmaya mecbur kalırlar. Bu hal, düşünen bir gönül için manidardır.”
5 Nisan Cuma gününe kadar Çamlıca’ya davetlisiniz!
İstidatlı, doğru anlayışlı, mütevazı, güzel ahlâk sahibi hattatların eserleri mahiyetinde, içinden medeniyetimizin kalem güzelleri geçen müstesna sanat şöleninin 5 Nisan Cuma gününe kadar Yıldız Holding’in Çamlıca’daki genel merkezinde ziyaretçilerini beklediğini belirterek yazımıza nihayet verelim.
İbrahim Ethem Gören/21.03.2024 Yazı No: 577
