18 Haziran Cuma günü açılışı yapılan Pendik Sanat Akademisi El Sanatları Kurslarının 2021 yılı dönem sonu Karma Sergisi` ziyaretimize ilişkin intibalarımıza ikinci ve son bölümle devam ediyoruz.
Pendik Sanat Akademisi (PSA) 17 farklı branşta düzenlediği kurslarla sanat hayatımıza ilave katma değerler üretiyor. Yılsonu sergileri ise PSA çatısı altında verilen sanat eğitimlerinin bir nevi hasat zamanı!
Dünkü yazımızda Pendik`te sanat var!' dedikten sonra hüsn-i hat, tezhip, minyatür, ebru, çini, sedef kakma, taş işleme, kalem işi ve ahşap oyma sanat nevilerinde Pendik`te çalışma yapan ustalara ve talebelerine değinmiştik. Bugünkü yazımızda PSA nezdinde eğitim ve uygulama süreçleri devam etmekte olan cam füzyon, temel sanat eğitimi, resim, fotoğrafçılık, mizah okulu, ipek halı ve Bosna kilim sanatına değineceğiz.
İhtişamlı bir sanat: Cam Füzyon.
PSA`nın cam füzyon eğitmeni Zehra Mavi Boğaziçi, cam füzyonu şu cümlelerle okuyucularımızın sanat irfanına arz ediyor: 'Cam füzyon camın yüksek sıcaklıkta kısmen eritilmesiyle cam parçalarını bir araya getirmek için kullanılan cam sanatı tekniğidir. Füzyon işlemi en az iki tane cam parçası gerektirir. Isıtma genellikle özel bir elektrikli fırında yapılır. Cam füzyonda vitray sanatında olduğu gibi kurşun lehim kullanılarak camı bir araya getirmek yerine iki veya daha fazla cam parçası üst üste bindirilir ve 593 ° C ila 816 ° C arasında değişen sıcaklıklarda ısıyla işlenerek fırınlanır. Seramik veya metal kalıplar cam füzyonunda kullanılabilir. Bu çökertme olarak adlandırılan bir süreçtir. Bu uygulamada cam, kalıp üzerine serilir ve hazırlanan desen uygun derecede çökertilir.'
Emre Çulban Esra Erzurum, Şermin Karaduman, Fatma Küçükmustafa, Küba Bulut, Safiye Cerrahoğlu, Bülent Kutlu, Seher Erdede, Sultan Bat, Meliha Turan ve Yavuz Yüksel, Zehra Mavi Boğaziçi`nin rehberliğinde PSA bünyesinde cam füzyon sanatında eser ortaya koyan isimler.
PSA`da Temel Sanat Eğitimi
PSA bünyesinde Temel Sanat Eğitimi de ihmal edilmiyor. Temel Sanat Eğitimleri, güzel sanatlar liselerinde ve güzel sanatlar fakültelerinde tahsil görmek isteyen Pendiklilere özel bir hizmet. Bu kapsamda düzenlenmekte olan Temel Sanat Eğitimleriyle öğrenciler genel yetenek sınavlarına hazırlanıyor.
PSA`nın tecrübeli kurs eğitmeni Cihan Aksu öğrencilerine dönem boyunca kompozisyon, perspektif, geometrik formlar, obje çizimleri, tonlama, hacim, doku, ışık, gölge, renk çalışmaları, figür ve anatomi çizimleri ile birlikte suluboya, yağlıboya ve kolaj çalışmalarıyla sanat tarihi dersleri veriyor. Alya Atalay, Nurdan Kurt, Şeyda Budak, Handan Gümüşel, Havva Nur Babuloğlu, İbrahim Budak, Fazilet Yıldız, Füsun Erdökmeci son cümlemizde ifadesini bulan eğitim süreçlerine düzenli iştirak eden sanatkâr adayı öğrenciler.
Ressam Çetin Acar ve öğrencileri;
Ressam Çetin Acar, PSA`da eline fırça alan herkese resmin altyapısından başlayarak desen, karakalem, pastel ve yağlıboya çalışmaları alanında beceri kazandırmak için özel gayret sarf ediyor.
Fotoğrafçılık ve Mizah Okulu.
PSA bünyesinde Pendikli sanatseverlere fotoğrafçılık ve mizah alanında da düzenli eğitimler veriliyor. Fotoğrafçılık kursunda öğrencilere fotoğraf makineleri tanıtılarak ortama uygun fotoğraf çekebilme becerileri kazandırılıyor. Mizah okulunun kursiyerlerine de karikatür sanatına giriş, karikatür çizim teknikleri, çizgi-öykü teknikleri, mizah yazarlığı, mizah yayıncılığı, Türkiye`de güncel mizah, sosyal medyada mizah, TV ve radyoda mizah, sahnede mizah, geleneksel mizah ve mizah sineması dersleri veriliyor.
İpek halı Pendik`te de dokunuyor.
PSA`nın tezgâhlarında ipek de dokunuyor gönül de! Böylelikle Pendikliler unutulmaya yüz tutmuş olan ipek dokumacılığı zanaatını eskilerin, efradını cami a`yarını mani` dedikleri tarzda kurs eğitmenleri Münevver Bulut ve Meliha Şahin`den öğrenme ve icra etme imkânına sahip oluyor. Serpil Erdoğdu`nun bin bir emek ve göz nuruyla dokuduğu seccadeye dikkatlice bakanlar ipeğin tahtına yüklenen İslam-Türk sanat zevkini temâşâ ediyor.
Ve Bosna Kilim Sanatı;
Pendik`te hatırı sayılır sayıda Boşnak var. PSA yöneticileri ilçelerinde sayıları birkaçon binle ifade edilmekte olan Boşnak vatandaşlarımıza suyun öte tarafı`nda Anadolu desenleriyle neş`et eden Bosna kilim sanatının inceliklerini, kilim dokuma usullerini tatbiki olarak öğretiyor.
Pendik`te yerel yönetim STK`larla el ele;
Pendik`te Bosna kilim dokuma sanatı yerel yönetimlerle STK işbirliklerine örneklik teşkil edecek bir keyfiyette İstanbul Anadolu Yakası Bosna Sancak Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği`nin merkezinde düzenleniyor.
Duayen kilim ustası Hayriye Kartal`a rahmet;
PSA`nın Bosna kilim dokuma kurslarında geçtiğimiz yıl ebediyet yurduna sırlanan Hayriye Kartal`ın emekleri büyük. Duayen kilim ustası Hayriye Kartal`a rahmet niyaz ediyoruz.
Merhume Kartal`dan 10 yılı aşkın bir süre Bosna kilim sanatını meşk eden kurs eğitmeni Hatice Yağcı hocasından aldığı ilhamla Pendik`te kilim dokuma çalışmalarını sürdürüyor. Usta öğretici Hatice Yağcı, talebeleri Ayşe Türkoğlu, Hayriye Yalınpala, Hatice Akova, Nebahat Pişici, Nazmiye Uluskan, Şaziye Ergi, Bedriye Kuru, Nebahat Eraslan ve Şerife Demircan`a, desenleri hayatın içinden süzülüp gelen Bosna kilim sanatına dair ne biliyorsa kendine hiçbir bilgi kırıntısı ayırmadan hüvesi hüvesine milimi milimine öğretiyor.
'Bosna' ve 'kilim'
'Bosna' ve 'kilim' deyince bize de bu alandaki tetebbuatımızı paylaşmak düşüyor. Sergi ziyaretimiz esnasında verdiğimiz çay ve sohbet molasında Pendik Belediyesi`nin Kültür Müdürü Mustafa Kemal Çalıkçı, Müdür Yardımcısı Faruk Erdoğan, sedefkâr Ş. Hakan Ü çve hattat Kemalettin Aktaş`a Bosna kilim sanatının duayen ismi Amila Smajović`le yaptığım ve geçtiğimiz aylarda Kuveyt Türk Katılım Bankası nezdinde yayınlanan Sanatın ve Sanatkârın İzinde serlevhalı kitabımızda da geniş yer verdiğimiz Bosna kilim sanatı mülakatımızdan bahsetmiştim.
Saraybosna`daki atölyesinde bir yandan birbirinden değerli kilimleri dokurken diğer yandan da atölyesindeki büyükçe salonda Bosna kilim sanatının nadide örneklerini sergilemekte olan Amila Smajović`e ve PSA camiasına selâmlarımızı göndererek içinden Pendik, sanat, estetik ve insanın içgüzellikleri geçen iki günlük sohbetimizi/sergi mütalaamızı Bosna Kilim Sanatına Genel Bir Bakış başlıklı yazımızla nihayet verelim.
Bosna kilim sanatına genel bir bakış.
Gönül coğrafyamızın müstesna ülkelerinden Bosna ile asırlara sâri geçmişi ve müşterek medeniyet değer ve irfanını paylaşıyoruz. Türk kilim sanat ve zanaatından esintiler taşımakta olan Bosna kilim sanatı da söz konusu ortak değerlerimiz arasında yer alıyor. Bosna kilimlerinde Anadolu ve Bosna kültürüne ait unsurlar bir arada bulunuyor. Boşnak kilimleri özellikle Çatalhöyük kilimleriyle paralellik gösteriyor. Dokuma usulleri de aynı medeniyetin gür havzasından besleniyor.
Kilim motifleri hayatın içinden seçilmiş.
Boşnak kilimleri Anadolu kilimleri gibi konusunu hayatın içinden alıyor. İbrik, cezve, pencer (pencere), fincan, duvar, para, beğ (bey), cennet bahçesi, stilize edilmiş bitki ve hayvan motifleri ile geometrik desenler Bosna kilimlerinin belli başlı motiflerini oluşturuyor.
Bosnalı kilim ustaları el işi, küçük bir kilimi iki-üçayda dokuyabiliyor. 1500 iğne izine sahip olanları iyi Bosna kilimi` vasfını kazanırken has kilimin tüm yüzeyi eşit kalınlıkta ve dokuma sıklığında olmalı.
Bosna kilimlerinde oldukça basit bir kalite kontrol yöntemi var. Dokunan kilimler güneşe karşı havaya kaldırılıyor. Kilimden tarafa güneş ışığı geçmiyorsa o kilim has kilim olarak nitelendiriliyor. Boşnaklar en kaliteli kilimleri misafirleri geldiğinde muhafaza edildiği sandığından çıkarıyor.
Boşnak kilimlerinin motifleri İslâm coğrafyasında dokunan kilimlerle de örtüşüyor. Bazı Boşnak kilimleri gökyüzünü hatırlatırken bazıları Anadolu`yu bazıları da cennet bahçelerini tasvir ediyor.
Her detay bir sembol
Eski Boşnak kilimlerinde kenar bulunmuyor. Bosna kilimlerinde kenarlar Osmanlı dönemi ile birlikte görülmeye başlıyor.
Bosnalılar kilimin orta bölümünü mübarek addedip bu bölüme oturmuyor. Bosna kilimlerindeki böcek ve çengel desenleri nefis-şeytan savaşını sembolize ediyor. Boşnak kiliminde her nokta, her detay ayrı bir sembol. Ve her sembolün müstakil bir hikâyesi var. Bosnalı kilim ustaları kilimlerinin üçüncü kenarlarını cennet bahçesi şeklinde dokuyor.
Bosna seccadeleri de ince ve kaliteli dokunuyor. Seccadelerin üzerinde sıklıkla kilimlerde olduğu gibi cennet bahçeleri tasvir ediliyor. Seccade figürlerinde uzun dünya hayatını sembolize eden kaplumbağalara da yer verilerek dünya hayatının geçiciliğine atıfta bulunuluyor. Kilimin kenarları ise fani hayattan baki olan dünyadan geçişi ölümü anlatıyor.
Sofilere kilim dokumuza öğretilmiş
Bosnalı kilim ustalarının tasavvufi yönleri oldukça güçlü. Kilimlerde Allahü Teâla`nın yarattıklarını sema`dan arz`a kadar sembollerle izah etmeye çalışıyorlar. Bu noktadan hareketle Bosnalı Müslümanlar evlerinde kilimleri yerlere koymayarak divanların üzerlerine seriyor.
Bosna`da Osmanlı kiliminin 500 yıllık kutlu bir değeri var. Bosna coğrafyasındaki tekkelere kilim dokuma tezgâhları kurularak sofilere kilim dokuması öğretilmiş. İster tekkede ister evde dokunsun kilimin her bir ilmeği Allah ismi zikredilerek atılıyor, dervişler kilim dokurken bir yandan zikrederken diğer yandan tefekkür ediyor.
Kilimin ana malzemesi yün
Bosna`da küçükbaş hayvancılık oldukça yaygın. Boşnak kilimleri böylelikle sadece yün ile dokunuyor. Kilim üretim süreçlerinde toprak ve bitki boyaları kullanılırken kimyasal terkiplere müracaat edilmiyor. Dokuma tezgâhında kullanılacak yünler yıkandıktan sonra baldan, balmumundan ve köpükten oluşan bir terkibe, mayie batırılıyor. Bu terkip yünü sıkılaştırarak mukavemetini artırıyor, ilmekler asla çözülmüyor. Ayrıca o mayi böcekleri kilimden uzak tutuyor.
Ana renkler siyah, kırmızı ve beyaz;
Siyah, kırmızı ve beyaz Boşnak kilimlerinin ana renklerini oluştururken, yeşil ve mavi detaylarda kullanılıyor. Renkler bölgelere göre değişiklik gösteriyor.
Bosna kilim sanatı kan kaybediyor
Bosna kilim sanatı modern zamanlardan etkilenerek kan kaybediyor. Artık anneler kızlarına dokuma tekniklerini öğretmiyor, evlerde büyük annelerden kalan kilim dokuma tezgâhları ise kapı önlerine bırakılıyor.
Boşnak Kilimlerini Koruma Derneği
Savaş yıllarında pek çok İslâm Kültür mirası öğesi gibi Bosna kilimleri de talan edilmiş. Bosna kilimleri, kilim geleneğin son temsilcilerinden Amila Smajović ile birlikte sayıları günden gene azalan kilim tasarım ve dokuma ustalarının tezgâhlarında şenlendiriliyor.
Bosna kilim sanatının duayen ismi Amila Smajović Bosna kilim sanatını ihyâ etme çabasında bulunuyor. Bu bağlamda Boşnak Kilimlerini Koruma Derneği`ni kuran ve halen kurumun başkanlığını yürüten sanatkâr, 2005 yılında Srebrenitsa`da soykırım mağduru 25 Boşnak kadın için atölye kurup iş sahibi olmalarını temin etmiş.
Not: Pendik ziyaretimiz bereketli oldu hamd olsun. Önümüzdeki günlerde/haftalarda Mustafa Kemal Çalıkçı ile Pendik Sanat Akademisi sedefkâr Ş. Hakan Ü çile Cibril Kapısı serlevhalı sedef kakma eseri, Hatice Yağcı ile kilim sanatı çalışmaları Celal Şehirci ile ahşap oyma sanatı, sedef kakma öğrencisi Ahmet Sezai Karakapıcı ile Osmanlı Cihan Devleti`nin son terzisi Urfalı Sezai Karakapıcı ve Rabia Aytek ile mû sikî çalışmaları üzerine e-sohbetler gerçekleştireceğiz biiznillah.
