Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği (İGİAD) 2003 yılından bu yana iş ahlâkı ve girişimcilik alanlarında faaliyet gösteren örnek bir sivil toplum kuruluşu. Girişimciliğin teşvik edilmesi ve iş ahlâkının yaygınlaştırılması hususunda bilgilendirme, eğitim ve yayın faaliyetleriyle iş dünyasında ahlâkî bir duyarlılık oluşturmayı amaçlayan derneğin başkanı Ayhan Karahan ile hasbihal ettik.
Ayhan Bey sizi tanıyabilir miyiz?
1963 Erzincan doğumluyum. Bir kız, bir erkek babası, iki torun dedesiyim. Aile şirketimiz olan tekstil hazır giyim işiyle iştigal ediyorum. Bir elif boyu ömrümüzde bir elif miktarı iş yapabildiysek bu bize yeter diyelim.
İGİAD hangi mülahazalarla kuruldu?
Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği İGİAD, iş ahlakı ve girişimcilik alanlarında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşumuz 2003 yılında kuruldu. İGİAD girişimciliğin teşvik edilmesi ve iş ahlakının yaygınlaşması hususunda bilgilendirme, eğitim ve yayın faaliyetleriyle toplumda ve özellikle iş dünyasında ahlaki bir duyarlılık oluşturmayı amaçlıyor.
İGİAD, ahlaki olmayan bir işi meşru kabul etmeyerek piyasa şartlarını yeniden sorgulayıp hak eksenli bir iş hayatının inşası için gayret sarf ediyor ve helal kazancın adil paylaşımını yaygınlaşmaya çalışıyor. Öte yandan bu yönde çalışacak girişimcileri destekleyip, onlara rehber olmayı, model sunmayı ve bu bağlamda iş hayatını dayanışma ekseninde yeniden kurmayı amaçlıyor.
İGİAD, bu amaçlarını gerçekleştirmek için iş ahlakı ve girişimcilik alanlarında seminer, konferans, panel ve sempozyum gibi eğitim programları düzenliyor, periyodik bülten ve alanı ile ilgili akademik dergi, telif ve tercüme kitaplar yayınlıyor, raporlar hazırlıyor, yurt içi ve yurt dışı fuar ziyaretleri, ikili ilişkileri geliştirmek üzere kurum ve iş yeri ziyaretleri gerçekleştiriyor.
Geride kalan 18 yılda bahsettiğimiz amaçlara yönelik neler yaptınız?
İGİAD, kurulduğu 2003 yılından itibaren faaliyetlerini bir plan çerçevesinde gerçekleştirmekte olup belirlediği yıllık planda 52 haftanın hangisinde hangi faaliyeti gerçekleştireceğini belirtmektedir. Yıllık faaliyet planlarının değerlendirilmesinde eksik kalan faaliyet varsa gerçekleşememe nedenleri üzerinde durulmaktadır. İGİAD`ın faaliyet planlarının gerçekleşme oranı son dört yılda %93`tür.
'İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır.'
İGİAD, faaliyetlerini istişare ile planlama, yönetme, kontrol etme, denetleme ve hesabını verebilme üzerinde sürdürmektedir.
İGİAD, faaliyetlerini 'İnsanların en hayırlısı insanlara faydalı olandır' hadis-i şerif mucibince yapmakta, etkinliklerinde 'iki günü birbirine müsavi olan ziyandadır.' hadis-i şerifini ölçü almaktadır.
İGİAD, geride kalan 18 yılda iş ahlakının önemini Türkiye gündemine taşımış, iş ahlakını kendine referans alan birçok sektörden üye edinmiş, amaçları doğrultusunda bir çok kitap ve raporlar hazırlamış, iş ahlakına yönelik bir çok seminerler paneller vermiştir.
İGİAD, süreli yayınlar olarak iş ahlakı ve girişimcilik alanında 20 kitap yayınlamış, her beş yılda bir Türkiye İş Ahlakı Raporunu ve İş Ortaklıkları Raporunu yayınlamış, 13 yıldan beri uluslararası hakemli dergi olarak İş Ahlakı Dergisini yayınlamış, yılda üçdefa İGİAD Bültenini yayınlamıştır. İGİAD Bülteninin 50. Özel sayısı Ocak 2021`de çıkacaktır.
İGİAD, üyelerine yönelik seminerler yönetici geliştirme programları ve sektörel toplantılar düzenlemiştir.
İGİAD, yelerinin birbirleriyle ticaretlerini geliştirmeleri için TİCARETHANE portalını kurmuştur.
İGİAD, er yıl en az iki defa olmak üzere Anadolu şehirlerinde üniversite ve STK işbirliğinde İş Ahlakı Panelleri düzenlemektedir.
İGİAD, son beş yıldır Türkiye İş Ahlakı Zirvesini ve son 8 yıldır uluslararası boyutta İslam İktisadı Atölye çalışmasını düzenlemektedir.
Helâl kazancı adil paylaşımı kavramı üzerine konuşalım;
İGİAD, hak eksenli bir iş hayatının inşası için gayret sarf etmekte olup ahlaki olmayan bir işi meşru kabul etmemekte, helal kazancın adil paylaşımına önem vermektedir. İGİAD, ticarette yüksek kazançve kârlılık için her yol mubahtır yaklaşımını reddetmekte, kazancın helâl ve meşrû yoldan olmasını esas almaktadır.
İGİAD, helâl yoldan elde edilen kazancın paylaşımında kazançta en önemli faktör olarak emek verenleri (iş görenleri) görmektedir. Helâl kazançta esas olan kazancın elde ediliş ve sarfiyat şeklidir. Kazanca konu olan emtiada maliyet faktörünü hammadde ve emek oluşturmaktadır. Emeğin hakkını adil bir şekilde verebilmek için öncelikle emek verenleri bir maliyet faktörü olarak değil bir paydaş, kıymetli bir varlık olarak görmek gerekir. Emek verenin emeğinin karşılığı olarak alacağı ücret kendisinin ve ailesinin onurlu bir yaşam sürdürebilmesine yetecek seviyede olmalıdır. İGİAD`ın kurulduğu yıldan itibaren uygulanması için iş dünyasına önerdiği İGÜ İnsani Geçim Ü cretinin çıkış noktası da helâl kazancın adil paylaşımıdır.
Bu bağlamda İnsani Geçim Ü creti`ni (İGÜ ) öneriyorsunuz. İGÜ nedir? Hangi mülahazalarla İGÜ belirleme ihtiyacı hissettiniz?
İGÜ `nün çıkış noktasını bir önceki soruda cevapladığım gibi İş Ahlakı` açısından iş görenin aylık ücretinin belirlenmesinde kriterimiz piyasa şartları ve maliyet faktörleri olmamalıdır. İş görenin sermayesi emeğidir emeğin karşılığında en başta varlığıyla, kıymetli bir insan bakış açısıyla takdir edilmelidir.
İGİAD kurulduğunda bir iş gören aldığı ücretle ailesini geçindirebiliyor mu ben iş veren olmayıp iş gören olsaydım alacağım ücretle geçinebilir miyim diye empati yaparak o gün İGİAD`ın üyesi olan işletmelerde iş görenler üzerinde yapılan anket çalışmasıyla Asgari Geçim Ü creti ortaya çıkmıştır. Son yedi yıldır asgari geçim ücreti çalışmalarımızı akademik boyuta taşıyıp daha detaylı veriler elde ederek Asgari Geçim Ü cretini İGÜ -İnsani Geçim Ü creti boyutuna taşıdık.
İGÜ `yü hangi kriterlerle, nasıl belirliyorsunuz?
İnsani Geçim Ü cretinin belirlenmesi bir ekip çalışmasıdır. Prof. Dr. Adem Korkmaz ve Dr. Öğr. Ü yesi Taha Eğri koordinatörlüğünde yapılan çalışmada TÜ İK İstatistiki Bölge Sınıflamasında yer alan 12 farklı bölgenin TÜ İK Tüketici Fiat Endeksi ve TÜ İK Hane Halkı Bütçe Anketi verileri kaynak olarak alınmakta, bir iş görenin hane halkıda dâhil olacak şekilde bir hanenin aylık kirasından aylık gıda, giyim, yakıt, mobilya, ev bakım, temizlik sarf malzemeleri ve ev aletleri, sağlık, ulaştırma, haberleşme, eğlence, kültür, eğitim malzemeleri ve sair harcamalar dikkate alınarak İGÜ -İnsani Geçim Ü creti belirlenmektedir.
Bölgesel farklılıklara da değinelim;
İnsani Geçim Ü creti belirlenirken bölgesel farklılıkları dikkate alıyoruz. Bölgesel Farklılıklar TÜ İK`in belirlediği İstatistiki Bölge Sınıflamasında yer alan 12 Farklı bölgeden oluşmaktadır. Bölgelerin kira, gıda, ulaşım gibi giderleri birbirinden farklı çıkmaktadır. İnsani Geçim Ü cretinde en yüksek bölge olarak İstanbul`da rakam, 4134 TL. iken, en düşük bölge olarak Batı Karadeniz de rakam 2585 TL`dir. İki bölge arasındaki ücret farkı 1549 TL.`dir. Devletin uyguladığı 2825 TL. asgari ücret Türkiye`nin bütün bölgeleri için geçerlidir. İGİAD, ücrette eşitliği adalet olarak görmemekte ücrette adaletin işgörene bulunduğu yere göre hak ettiğini vermekle sağlanacağına inanmaktadır.
Türkiye`de hangi mülahazalarla bölgesel asgari ücrete geçilmesi önem arz ediyor?
Türkiye`de bölgeler gelişmişlik ve hayat standartları açısından birbirinden farklılık göstermektedir. Gönül ister ki Türkiye`de bütün bölgeler aynı gelişmişlikte ve hayat standartlarında birbirine eşit olsun. İGİAD`ın çalışmasında ücret açısından bölgesel farklılıklar net olarak görülmektedir. Aynı işi yapan bir iş görene bölgesel farklılıkları dikkate almadan yapılan ücretlendirme haksızlığa neden olmaktadır.
Başkan Karahan: Bölgesel asgari ücrete geçilmelidir.
Türkiye`de ücrette adaleti sağlamak için bölgesel asgari ücrete geçilmeli, emek yoğun sektörler daha düşük ücretin çıktığı bölgelere geçiş yapmalı, daha yüksek ücretin çıktığı bölgelerde ise hizmet sektörüne ve teknolojik sektörlere ağırlık verilmelidir.
Birkaçgün önce 2021 yılı için önce kamuoyunun bilgisine sunduğunuz İGÜ kamuoyu şirketler işverenler nezdinden ne kadar hüsnü kabul görüyor?
İGİAD, her yıl Ocak ayının ilk haftasında İnsani Geçim Ü creti`ni açıklamaktadır. 2021 yılında İstanbul için İnsani Geçim Ü creti 4134 TL. Türkiye ortalaması ise 3285 TL.`dir. İGİAD, İnsani Geçim Ü creti`nin iş görenlere verilmesini bir lütuf olarak görmeyip bir hakkın kendilerine teslimi olarak mütalaa etmektedir. İGÜ `nün uygulanmasıyla birlikte Türkiye`de gelir dağılımının iyileşmesine, refah seviyesinin ve toplumsal dayanışmanın artmasına katkı sağlanacaktır. İGÜ `nün işletmelerde uygulanmasıyla maliyet artışı oluşmaz, ücretlerin iyileşmesiyle verimlilik ve bereket artar. İGİAD, İnsani Geçim Ü cretinin uygulanmasını iş dünyasına tavsiye ediyor.
İGÜ `nün uygulanabilmesi için hükümetten iş gören maliyetini işveren lehine çevirecek ne gibi düzenlemeler bekliyorsunuz?
Türkiye`de asgari ücret üzerinden alınan SGK primi ve vergi oranları yüksektir. Asgari ücretin işverene maliyeti 4203 TL. iken çalışanın eline geçen 2825 TL.`dir. Aradaki fark vergi ve SGK primi olarak devlete ödenmektedir. Türkiye`de asgari ücretin işgören lehine artması için asgari ücretten alınan SGK primi ve gelir vergisi düşürülmelidir.
Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?
Türkiye`de ekonomik büyümenin ve gelir dağılımının istenilen seviyede olmamasının, bununla birlikte kişiler arasında oluşan hukuki davaların yüksek olmasının başlıca nedeni iş ahlakından yoksun olunmasıyla ilgilidir. İş ahlakı alanında eksikliklerimizi giderirsek, İş Ahlakı-Hukuk-Adalet ilişkisini sağlıklı bir şekilde kurabilirsek her alanda toparlanmaya şahit olacağız. İş ahlakının temel ilkesi her ne iş yapıyorsak o işin hakkını vererek yapmaktır.
Son olarak okuyucularımıza nasıl bir mesaj iletmek istersiniz?
Allah`ın emanetini yüklenen insan bu emaneti en güzel şekilde taşıyabilmek için bir hesap üzerine en güzel şekilde yaratılmış ve Allah`ın boyası ile boyanmıştır. Bu özellikleriyle yaratılan insan yaratılanların en şereflisi olmuştur. İnsana düşen bu sorumluluklarıyla hareket edebilmesidir. Bu sorumlulukları taşıyan insanın süsü ise güzel ahlâkıdır. İş ahlâkının temel ilkesi her ne işi yapıyorsak o işi en güzel şekilde, ihlâsla, samimiyetle ve hakkını vererek yapmaktır. Allah iyilik eden, güzel davranan ve makbul iş yapanları sever.
İlginiz için teşekkür ediyorum.
Ben de teşekkür ediyorum İbrahim Ethem Bey.
