Geçtiğimiz Ramazan ayında değerli arkadaşım, İskefe Holding’in CEO’su, koleksiyoner Yusuf Aydemir’in davetine icapla müesseselerinin Gerede’deki iftar programına iştirak etmiştik. Böylelikle Holding’in Gerede OSB’deki şirketlerinden Halavet Gıda’yı ziyaret etme imkânı bulmuştuk. Genç İcra Kurulu Başkanı Yusuf Aydemir’in rehberliğinde üretim hattını temâşâ ettiğimiz Halavet Gıda, Türkiye’nin ilk ve Avrupa’nın en büyük yenilebilir, helâl sığır jelatini üreticisi. Gerede’deki fabrikada jelatin ve kolajen peptid üretimi yapan şirket ürünlerini 50’den fazla ülkeye ulaştırıyor.
Tesis gezisinden sonra durağımız ikindi namazı vakti için Gerede OSB; namıdiğer Hz. Ali Camii oldu. İskefe Holding’in inşa ettirdiği camiye girer girmez bizleri turkuvaz renkli vitraylar karşıladı!
Besmelenin ‘ha’ ve ‘mim’ keşîdeleri vitrayın bağrında gökkuşağı renklerine dönüşüyor.
Malum vitray bir yanıyla ışık, diğer yanıyla resim sanatı… Vitray, resimle ışığın, ışıkla resmin, tuvalle camın, boyayla ışığın iç-içe geçip el ele tutuşarak oluşturduğu naif bir görsel şölen. Bu ibadethanede vitraya celî ta’lik kalem güzelleri nakşedilmiş. Böylelikle Gerede’de Aykut dağının üzerinden doğan güneşin ilk ışıkları Hz. Ali Camii’nde cama değdikten sonra su gibi akıp giden besmelenin mim keşîdeleri vitrayın bağrında gökkuşağı renklerine dönüşüyor.
Güneş, gökyüzünün tam ortasına ulaştığında mezkur camiin rengârenk vitraylarla iki haftalık hilâl parlaklığıyla süslenen pencerelerinden secde mahalline akın eden, gün ışığı kadar saf, Nakkaş Adem Usta’nın gönlü kadar temiz, kelebek kanadı kadar naif yazı gölgeleri yere değil; cemaatin gönlüne düşüyor. Bu keyfiyet ilk gün ışığı camla selâmlaşırken başlıyor ve dahi günbatımına kadar devam ediyor.
Gözlerimizi kamaştıran vitraydan sonra nazarımızı çiçeği burnunda ibadethanenin özenle hazırlanan minberine, ölçülü mihrabına, ihlâsla kaleme alınan cami yazılarına, mahir bir nakkaş tezyinatıyla taçlanan ahşap ve kalemişi uygulamalarına teksif ederken yol arkadaşım Sırlı Süleyman Efendi “Mimar Sinan döneminin selâtîn camilerinden birinin orta yerine mi düştük?” şeklinde mukadder bir sual tevcih etti. Bunun içindir ki namazlarımızı eda ettikten sonra camiden bir türlü ayrılamadık. Vakt-i merhunu geldiğinde de caminin nakkaşı Adem Turan’ı bulup hasbihal ettik.
Yazımızın bu yerinde Nakkaş Adem Turan’ın rehberliğinde, ustamızın biiznillah tamamlamaya muvaffak kılındığı Gerede OSB’deki Hz. Ali Camii’nin tezyinat projesini detaylıca teşrih masasına yatıralım…
Hz. Ali Camii'nin tezyinat projesi, caminin manevi ve estetik değerlerini yansıtan kapsamlı bir çalışma olarak tasarlanmış. Özellikle hüsn-i hat uygulamalarında celî sülüs, celî ta’lik ve makılî yazı örnekleri dikkat çekiyor.
Mihrap ve minber, ince detaylarla süslenmiş hat sanatı ve ahşap işçiliğiyle öne çıkarken, ana mekân tavanı kalemişi motiflerle ve yazılarla bezenmiş. Mahfil altı tavanlarının çıtakârî uygulamaları özenle yapılmış.
Cami iç cephelerinde ahşap kabartma kuşak yazıları, pencerelerde ise vitraylar kullanılarak mekâna derinlik ve renk katılmış.
Zemin, özel tasarım halılarla kaplanarak hem estetik hem de fonksiyonel bir ibadet ortamı temin edilmiş.
Projenin her aşaması, geleneksel tekniklerle modern yöntemleri bir araya getiren uzman kalemkârlar ve nakkaşlar tarafından titizlikle uygulanmış. Netice olarak da caminin genel mimari yapısıyla uyumlu ve huzur verici bir bezeme ortaya çıkmış.
Nakkaş Adem Turan’ın tezyinatını yaptığı camilere müşfikâne nazar edelim.
Yazımızın bu yerinde Nakkaş Adem Turan’ın tezyinatını yaptığı camilere müşfikâne nazar edelim: Taksim Camii, Ashab-ı Kehf Camii, Haznedar Merkez Camii, Maslak 1453 Miktat Ağaoğlu Camii, Şirinevler Yıldız Zöhre Camii, Güngören Köyiçi Merkez Camii, Yenibosna Merkez Camii, Çekmeköy Hacı Fatma Talip Kahraman Camii, Anadoluhisarı Şeref Yıldız Camii, Rönesans Ayşe Ilıcak Camii, Ali Haydar Efendi (ks) Türbesi, Ayasofya Camii Hünkâr Mahfili Restorasyonu, Atmaca Grup Hayrettin Atmaca Camii, Ankara-Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Protokol Camii, Bolu-Gerede Hz. Ali Camii, Bursa-Osmangazi Hüdavendigar Camii, Çanakkale-Şehitler Âbidesi Camii, Kastamonu-Merkez Hacı Nimet Darende Camii, Niğde-Merkez El-Kuddüs Camii.
Nakkaş Adem Turan, ekibiyle birlikte proje, atölye ve uygulama çalışmalarını sekiz ayda tamamladığı Hz. Ali Camii’nin kalemişi projesinin alametifarikasını şu cümlelerle ifade ediyor: “Hz. Ali Camii’nin kalemişi projesinin alametifarikası, geleneksel İslam sanatlarının zarafetini modern tezyinat teknikleriyle harmanlayarak caminin manevi atmosferini ve estetik değerini en üst seviyeye çıkarmasıdır. Bu projede, geleneksel ve modern unsurların uyumlu birleşimi, caminin ruhânî ve estetik atmosferine katkıda bulunarak Hz. Ali Camii’ni benzersiz kılmaktadır.”
Nakkaş Turan okuyucularımız için “cami tezyinatı” tabir ve tavsifini de detaylıca açıklıyor: “Cami tezyinatı hat sanatı, kalemişi, çini, ahşap, alçı ve taş işlemeleri, vitray, mihrap, minber ve kürsü süslemeleri, kubbeler ve kemerler, iç mekân aydınlatması ile halılar ve seccadeler gibi unsurların bir araya gelmesiyle oluşur.
Hat sanatı, Kur’ân-ı Kerîm ayetleri ve dini ifadeleri estetik yazı stilleriyle cami duvarlarına işlerken, kalemişi bitkisel ve geometrik motiflerle kubbeler ve kemerleri süsler.
Çini panolar mihrap ve minberde sıkça kullanılırken, ahşap işlemeleri kapılarda, minberde ve pencere kepenklerinde görülür.
Alçı ve taş süslemeler iç ve dış cephelere, vitray pencereler ise caminin iç ve dış mekânına renkli ışık oyunları katar.
Mihrap, minber ve kürsü özenle süslenir; kubbeler kalemişi ve mozaiklerle, kemerler ise çini ve alçı süslemelerle bezenir.
İç mekân aydınlatmasında detaylı avizeler ve aplikler kullanılırken, zemine serilen geleneksel motifli halılar ve seccadeler tezyinatın tamamlayıcı unsurlarıdır.
Arz ettiğim unsurların uyumlu bir bütünlük içinde bir araya gelmesi caminin manevi atmosferini güçlendirir ve ibadet edenlere huzurlu bir ortam sunar.”
Hz. Ali Camii’nin yazılarının usta bir hattat titizliğiyle nakşedildiğini temâşâ ettik
Hz. Ali Camii’nin yazılarının usta bir hattat titizliğiyle nakşedildiğini temâşâ ettik. Malum olduğu üzere cami yazılarını tercih edilen satıhların üzerine tatbik edebilmek için için sadece kalemkâr olmak kâfi değil. Öncelikle kalemkârın eskimez yazımızı okuyabilmesi ve belki de en önemlisi bir hat üstadından yazı bağlamında tefeyyüz etmesi lazım geliyor. Nakkaş Adem Turan bu noktada hem okuyor, hem de meşk geçmişine binaen yazıyor. 30 yılı aşkın bir süredir nakkaşlık mesleğini omuzlarının üzerinde kutlu bir değer olarak taşımanın gayretindeki Adem Usta yazıları biiznillah hüsn-i hat hocası titizliğiyle nakşediyor.
Sanat ve estetik ruhun derinliklerinde beraberdir.
İbadethanelerimize sanat ve zanaatkârlıkta Hz. Ali Camii özelinde Osmanlı Cihan Devleti ehl-i hiref ustalarının izinde yüksek tezyinat standartlarımızı yansıtan keyfiyette değerler üreten Adem Turan’ı ve bittabi camiin baniini tebrik ederken, İskefe’nin sofrasında Gerede iftarlarına mahsus gül reçeliyle peyniri bir arada yudumlayan Sırlı Süleyman Efendi hasbihalimize “sanat ve estetik ruhun derinliklerinde beraberdir” cümlesiyle katkıda bulunuyor(du).
İbrahim Ethem Gören/10.07.2024 Yazı No: 599
