Siyasal hayattan kesitler veren romanlar ve psikolojik derinlikli eserleri olan, Anthony Trollope, romanlarında Victoria dönemi İngiliz toplumunu sağlam ve tutarlı bir bakış açısıyla ele alan bir yazardır. 
The Duke s Children (Dük ün Çocukları) (1880) Trollope un siyasal sayılan romanlarının başkişilerinden Omnium Dükü nün oğluna öğütleri şöyledir:
'Kanunun sana empoze ettiklerinden başka hiçbir vazife tanımıyor musun?
Kanunlar seni engellemeyeceğinden hayvani aşırılıkla yiyecek içecek misin?
Kanun hiçbir şey söylemeyeceğinden, bütün gün sırtüstü yatıp uyuyacak mısın?
Kanunun müdahale etmeyeceğine rağmen, mevkiinin sana empoze ettiği ihmal mi edeceksin?
Kanun yaklaşmayacak veya kanun sana yaklaşamayacağı tarzda yaşamalısın. Kanunun seni engelleyeceği bütün engellerden şerefinle, vicdanınla ve asaletinle sonsuz bir mesafe kadar uzak durmalısın.
Kanun, vatanseverliği, yardımseverliği, şahsi çıkarlarından feragat ederek mahrumiyete katlanmayı, kamu hizmetini, hedeflerin saf ve temizliğini, senden alt kademelere sadakat gösterilmesi gerektiğine emrediyor mu?
İnsanlar fakir ve zayıf olduklarından, kanun büyük bir şey. Ve şunun için de büyüktür ki, bütün gücü ile var olduğu yerde, hiçbir zalim onun üstüne çıkamaz.
Ama senin ve benim nasıl hareket edeceğimize, bize rehber olacak şeyin 'kanun' olacağı hiçzikredilmemeli. Sen bana şereften, vazifeden ve asaletten bahset ve onların senden neler beklediklerini söyle.'
Aslında Trollope nin romanındaki Omnium Dükü nün oğluna öğütlerinin daha manalısını Osmanlı Devleti nin kurucusu Osman Gazi nin babaannesi Hayme Ana nın, oğlu Ertuğrul Gazi ye öğüdünde vardır.
Hayme Ana, evlat ve torunlarının fazilet ve dirayet sahibi olması için onları Devlet Ana anlayışıyla yetiştirdi.
Osmanlı Devleti nin kurucusu Ertuğrul Gazi, annesi Hayme Ana dan 13 üncü yüzyılın ortalarında bir beyliği değil, aynı zamanda asırlara hükmedecek devlet anlayışına da sahip oldu. 
Hayme Ana nın, oğluna öğüdü
Oğul... Anayurttan ayrılalı yıllar geçti. Deli rüzgarlar önünde oradan oraya savrulduk. Beylik otağını kurduğumuz şu yaylalar, artık son durağımız, son konağımız olsun. Oğuz un yurtlarına diktiğimiz ağaçların kökleri kara yerin derinliklerine, dalları gökyüzünün yüceliklerine uzansın. Ak-boz atlara binip yağı üstüne yel gibi vardıkta Kadir Tanrı gözü pek yiğitlerimizi korusun. Göğsü kaba yerli kara dağlar gibi duran erlerimiz ile kır çiçekleri gibi saf ve temiz, ak yüzlü, ala gözlü kızlarımız kutlu Kayı Boyumuza gürbüz evlatlar versinler. Altın başlı otağlarımız Çarşamba yaylasını bürüsün. Kayı nın ve diğer bütün boyların oğullarını Ertuğrul umla bir tutarım. Onların hepsini soyumuz için Hakk ın kutsal birer emaneti bilirim.
Oğul... Boyundan, soyundan olsun olmasın insanlara adil davran. Adaletten ayrılma ki, insanların birlik ve dirlik kazansın. Yurdunda, obanda herkes gezsin. Ululuk isteyen töreden ayrılmasın. Bu dünya bir oturma yeri değildir. Yapacağın iyi ve doğru işlerle insanların hizmetinde bulunursan güzel övünçler senin olur. Yüreğinden inancı, ağzından duayı, davranışından erdemi hiçeksik etme. Bir de sabırlı ol oğul, ekşi koruk sabırla tatlı üzüm olur.
Oğul... Beylik dermekle, ağalık vermek iledir. Sofranı ve keseni yoksullara açık tut.
Hayme Ana nın, oğlu Ertuğrul Gazi ye adaletli, inançlı, erdemli, sabırlı ve yoksullara karşı cömert olmasını öğütleyen bu sözleri kulaklara küpe olsun.
Hayme Ana ve Dük'ün Çocuklarına Öğütleri
Recep İNCECİK
Yorumlar