Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi Koordinatörü Ziraat Yüksek Mühendisi Merve Zengin Tınmaz ile keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.
14 dönümlük bir alanda kurulan Türkiye’nin ilk tıbbi bitki bahçesi Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi 2005 yılında açıldı. Zeytinburnu Belediyesi ile Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneğinin yürüttükleri proje; tıbbi bitkileri araştırmak, üretmek, tanıtmak, bitki çeşitliliğinin korunup geliştirilmesine katkıda bulunmak, tıbbi bitkilerin etkin ve güvenli kullanımlarını teşvik etmek, tıbbi bitkilerin kültür altına alınmasını özendirmek, eğitim programları için çalışma alanı ve materyal sağlamak, tıbbi floradan faydalanma konusundaki çalışmalara zemin oluşturmak hedefleri ile çalışmalarına devam ediyor.
Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi Koordinatörü Ziraat Yüksek Mühendisi Merve Zengin Tınmaz ile yenilebilir çiçeklerden, limonçimeni çayına kadar yeni lezzetleri tecrübe edip, keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.
Merve Hanım öncelikle eğitiminiz ve çalışma alanınız hakkında bilgiler paylaşır mısınız?
Ziraat Mühendisliği Bitkisel Üretim Bölümü mezunuyum. Uzun yıllar tıbbi bitkilerin yetiştiriciliği üzerine çalıştım. Lisansüstü eğitimimi de bu konuda tamamladım. 2006 yılından beri bahçede görev yapıyorum. Şu anda koordinatör olarak çalışıyorum. Bahçemizde Tıbbi Bitki Yetiştiriciliği, Yenilebilir Çiçekler gibi konularda da eğitimler veriyorum.
Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi çalışma ekibi kaç kişiden oluşuyor?
Bahçe personelimiz ziraat yüksek mühendisi, doktor biyolog, bahçe ziraati teknikeri, tıbbi ve aromatik bitkiler teknikeri ve organik tarım teknikerinden oluşan 5 kişilik teknik ekip ve 6 kişilik yardımcı ekip ile toplam 11 kişi. Marmara Üniversitesinden Dr. Öğretim Üyesi Murat Dinçer Çekin hocamız danışmanlığımızı yapıyor. Murat hocamız buranın projelendirilmesine, eğitimlerin hayata geçirilmesine, hekimlerin tıbbi bitkilerle ilgilenmesine, son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan Fitoterapi eğitimlerinin şekillenmesine öncülük etti. Biz de aynı yolda elimizden geldiğince gayret ediyoruz.
Burada verilen eğitimler hakkında bizleri aydınlatır mısınız?
Sağlık Çevre Okulu olarak; bitki, çevre, sağlık alanlarında geniş bir eğitim yelpazemiz var. Bahçe düzenleme, balkon bahçeciliği, doğal boyamacılık, aromaterapi gibi birçok farklı dalda seminer ve atölyeler yapıyoruz. 8-12 yaş ve 3-7 yaş arası çocuklarımız için gruplarımız da oluyor.
Biyoloji, Ziraat Mühendisliği, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, Bahçe Ziraati, Organik Tarım, Seracılık bölümü öğrencilerine staj imkanı sağlıyoruz. Bunun için staj öncesinde internet üzerinden başvuruları alıyoruz.
İlk, orta, lise ve üniversite öğrencilerine proje, laboratuar, materyal ve yarışma desteği veriyoruz. Gönüllü Bahçıvanlık eğitimimiz ile isteyen herkese bahçede çalışma imkanı sunuyoruz. MEB onaylı sertifika sunan eğitimlerimiz de bulunuyor. Özel eğitimlerimizde yurtiçi ve yurtdışından katılımcılar oluyor. Türkiye’de halka yönelik fitoterapi ve aromaterapi eğitimlerinde öncü olduk. Bezmiâlem Vakıf Üniversitesinde Fitoterapi Eğitim, Uygulama ve Araştırma Merkezi kurulması projesini birlikte yürüttük ve bahçemiz orada teorik eğitim alan hekimlerin uygulama alanı oldu.
Gönüllü bahçıvanlık nedir?
Gönüllü bahçıvanlık ihtiyaçtan doğmuş bir uygulama. Hem insanların, hem de bizim ihtiyacımızdan. Bahçemizde yerine getirilmesi gereken çok sayıda ayrıntı var. Bitkilerimizin devamlılığı için, tohumlarını tek tek takip edip tohum bankamıza kazandırmak, tıbbi olarak kullanılan bitki kısımlarını her yıl yeniden üretmek durumundayız. Her bitki ile ilgilenmek zaman alan ve zahmetli bir iş. Diğer yönden, insanlar doğa ile hemhal olmak istiyorlar. Bitkiye dokunmak, onu koklamak, deneyimlemek arzusu duyuyorlar. Yabancı ot ve kuru yaprak toplama, fidanlığı ve ağaç çanaklarını temizleme, kompostu harmanlama, sulama yapma, çit bitkilerini budama, fide dikme, çok yıllık otsuları çoğaltma, bitki yerlerini değiştirme, hastalık ve zararlıları doğal yollarla kontrol altına alma, kümes hayvanlarına ve barınaklarına bakım yapma gibi etkinliklerimiz var. Rutin iş planımızda hangi iş varsa gönüllü bahçıvanlarımız teknik ekibimizin desteği ile öğrenip uygulama yapabiliyorlar. Bir gün önceden bizi arayıp, hava koşullarının ve teknik ekibimizin uygunluğu ile bahçe çalışmalarına katılabiliyorlar. En küçüğü 2.5, en büyüğü 78 yaşında bini aşan sayıda gönüllü bahçıvanımız oldu. Bu sene gelemeyenlerin bir sonraki sene gelebilme şansı var.
İstanbul’un merkezinde bir şifahanedeyiz.
Bahçenizdeki özgün ağaçları, bitki örneklerini bizlerle paylaşır mısınız?
Bahçemizdeki bitkiler geleneksel ve modern tıpta kullanılıyor. 700’ün üzerinde bitki türümüz var. Aklımıza gelebilecek pek çok ağacı, otsu bitkiyi, çalı bitkisini, meyve ağacını, gülleri, yenilebilir otları barındıran zengin bir listeye sahibiz. Malezya, Endonezya, Tayland gibi ülkelerden gelen bitkiler var. Ağaç olarak çok özel türlerimiz bulunuyor. Dünyada sadece Köyceğiz’de yetişen ve tek nokta endemiği diye bilinen sığla ağacını İstanbul’un göbeğinde bahçemizde görme şansı var. Gövdesini ve üstünü üç sene boyunca koruyarak buraya adaptasyonunu başardık. Ülkemizde bulunmayan ve ilk denemeleri burada yapılan Tazmanya okaliptusu türümüz var. Gül elması dediğimiz türümüz de Malezya’dan geldi; tropik bir bitki ve sadece seramızda bulunuyor. Dıştan küçük ayva gibi, böldüğünüz zaman elmaya benzer yumuşak bir yapı çıkıyor, gül kokusu, gül tadı geliyor. İçinde koca bir çekirdeği var. İngilizce adıyla Lemongrass, Türkçe adıyla limonçimeni veya limonotu bahçemizin olmazsa olmazı bitki çayını yaptığımız bitkimiz. Aslında bir buğdaygil, yaprakları aynı buğday gibi. Demlediğiniz zaman limonata gibi harika bir lezzete sahip.
Söyleşimizin sonunda bahçenin gelişimi için yaptığınız çalışmalar ve eklemek istedikleriniz nelerdir?
Burası Türkiye’nin ilk tıbbi bitkiler bahçesi. İlk olmasının verdiği öncü rolle yeni deneyimler kazanırken, hem bitkiler hem eğitim konusunda elimizden geleni yapıyoruz. Bahçemizin ülkemizin referans merkezlerinden biri olarak görüldüğünün bilincindeyiz. Bazı tohumlarımızı bizzat toplayarak, bazı yerel tohumlarımızı gönüllülerimizden, bazı organik tohumlarımızı da yurt dışından temin ettik, çoğalttık. Tohum bankasından tohum örnekleri vererek yayılmalarına katkı sağladık. Türkiye’nin bütün bölgelerinde bitki taramaları yaptık. Tıbbi içeriği olan türleri bulmak meşakkatli bir süreç, bin bir emek istiyor. 300 üzerinde kamu kurum ve kuruluşuna, özel kuruluşlara danışmanlıklar verdik. Fideler, herbaryum dediğimiz kurutulmuş bitki koleksiyonundan örnekler gönderdik. Yetiştiricilik bilgileri ile yeni yerlerin kurulmasına yardımcı olduk. “Türkiye’nin ilk tıbbi bitkiler bahçesi ekosistemimizin farkına varmak için fırsat sunuyor” diyor ve ziyaretçilerimizi bekliyoruz.
