Kahve tüketimi, dünya genelinde hızla artan bir trend haline geldi. Bu durumun nedenleri arasında, kahvenin enerji verici özellikleri, sosyal etkileşimleri kolaylaştırması ve yeni lezzet arayışları yer alıyor.
O, artık sadece bir içecek olmaktan öte, sosyalleşmenin, üretkenliğin ve hatta lüks kahve zincirleri sayesinde statünün bir göstergesi haline geldi. Bloomberg'in yayınladığı rapora göre, küresel kahve talebi, değişen yaşam tarzları ve artan çeşitliliğin de etkisiyle, tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Kahve kültürünün bu denli yaygınlaşmasının ardında ekonomik ve siyasi başka dinamikler de mevcut.
Etiyopya'nın kadim topraklarında ortaya çıkan kahve, zamanla Arap Yarımadası'na ulaştı ve buradan Osmanlı İmparatorluğu aracılığıyla Avrupa'ya yayıldı. Yeni ve farklı bir lezzet olarak, kısa sürede toplumların ilgi odağı haline geldi. Zamanla İtalya'da espresso, Amerika'da filtre kahve, ülkemizde Türk kahvesi ve Yunanistan'da frappe gibi çeşitli tüketim alışkanlıkları gelişti. Böylece kahve, farklı kültürlerin ortak paydasını oluşturdu.
Tarih içerisinde çeşitli dalgalanmalarla yaygınlaşan kahve artık popüler kültürün bir malzemesi olarak üretilip sunulan ve bu bağlamda tüketilen bir içecek haline dönüştü. Hızlı ve kolay hazırlanmasını sağlayan 1. nesil kahvelerle başlayan endüstrileşme süreci, küresel kahve zincirlerinin sağladığı standartlaşmayla devam etti. Bu markalar, kahve içmeyi bir yaşam tarzı haline getirerek müşterilerini belirli bir kültürün parçası olarak konumlandırdı. 2. nesil kahvecilik, bireylerin duygusal bağ kurduğu reklam kampanyalarıyla kahve tüketimini daha da teşvik etti. 3. nesil kahvecilikte ise farklı tatlar, aromalar ve sunum şekilleri eklenerek tüketiciye daha fazla seçenek sunuluyor. Bu kişiselleştirilmiş deneyimle müşteri kendisini özel hissederken tüketim daha cazip hale getiriliyor.
Kahve dükkanlarının her köşe başında görülmesi, kahve kültürünün popülerleşmesi ve kahve tüketiminin artması, küresel kapitalizmin etkileriyle yakından ilişkili. Yılda 10 milyon ton üretilen kahve, petrolün ardından en değerli ikinci emtia ve dünya ticaretinin önemli bir parçasını oluşturuyor. Güney Yarımküre'deki yoksul çiftçilerin ürettiği bu değerli ürün, Kuzey Yarımküre'nin zengin ülkeleri tarafından tüketiliyor. Üretimin neredeyse tamamının gerçekleştiği Brezilya, Vietnam, Kolombiya, Endonezya ve Etiyopya gibi ülkelerin en büyük müşterileri Finlandiya ve diğer İskandinav ülkeleriyle birlikte kuzey Amerika. Ancak bu kadar büyük hacimde bir ihracatın, üretici ülkelerin ekonomisine hatırı sayılır bir katkı sağladığı söylenemez. Zira dünya genelindeki kahve arzının yarısına sadece beş firma hâkim: Kraft Foods Group, Nestlé, Sara Lee, Procter & Gamble ve Tchibo.
Kahve tüketimi dünya ölçeğinde her geçen yıl artarken kahve üreticilerinin yoksulluğu da giderek artıyor. Küresel pazarda kahve fiyatları düşüş gösterirken, büyük kahve şirketlerinin karları sürekli yükseliyor. Uluslararası Kahve Örgütü verilerine göre, dünya genelinde yaklaşık 25 milyon kahve üreticisinin çoğu yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Son yıllarda kahve üretiminin talebi karşılamayacak hale gelmesi sebebiyle sürdürülebilir tarım ve adil ticaret konuları gündeme geldi. Fair Trade gibi adil ticaret uygulamaları, bu soruna çözüm bulmak için yapılan çalışmalar gibi görünyor. Ancak FairTrade sertifikalı ürünlerin daha pahalı olması son tahlilde aracı büyük firmaların karlarından ödün vermediği anlamına geliyor.
Sonuç olarak, kahvenin giderek popülerleşmesi, tüketim kültürü, sosyal medya etkisi ve markalaşma süreçleriyle yakından ilişkili. Kahve sadece bir içecek değil, aynı zamanda karmaşık ekonomik ve siyasi yapının bir parçası. Üretiminden tüketimine kadar uzanan sürece, sosyal adaletsizlik, çevresel sorunlar ve küresel eşitsizlikler gibi önemli konuların da gölgesi düşüyor. Bir zamanlar kahve, uyuşturucu etkileri olduğu gerekçesiyle Osmanlı’da ve Avrupa’da yasaklanmıştı. Oysa bu yasağın ardında kahvehanelerin muhalif fikirlerin doğmasına ortam hazırlaması vardı. Entelektüel özgürlüğün yasaklanan katalizörü, bugün ironik bir şekilde küresel kapitalizmin en etkili sosyal uyuşturucularından birine dönüştü, üstelik düşünceyi uyandıracağı vaadiyle.
