Avrupa kıtasının Akdeniz'e uzanan üç yarımadasından biri olan İspanya ile Portekiz’inde topraklarının yer aldığı İber Yarımadası’nda 6 bin yıl öncesine tarihlenen bir mezarda, ölümden sonra kırılan kemikler bulundu.
İspanya'daki arkeologlar, binlerce yıl önce bölgedeki insanların yaklaşık 6000 yıl önce cesetleri parçalayıp etlerini parçaladıklarına dair kanıtlar keşfettiler. Ancak elde edilen bulgular eski bir cinayete dair ipuçları değil. Araştırmacılara göre, ceset kemiklerinin kırılmaları ile etlerin parçalanmaları ölümden hemen sonra gerçekleştirilen cenaze törenleriyle alakalı. Büyük ihtimal bir çeşit cenaze ritüeli olduğu tahmin ediliyor.
Onlarca yıl önce arkeologlar, İspanya'nın kuzeyinde M.Ö. dördüncü bin yıla tarihlenen, iki büyük Neolitik taş mezar buldular. Ayrıca mezarlarda çakmaktaşı ok uçları, kemik bızlar, taş aletler ve çömlek parçalarının yanı sıra iki düzineden fazla erkek, kadın ve çocuğun kalıntılarını ortaya çıkardılar. Bulunan insanların kemikleri üzerinde yapılan yeni bir analiz, bunların büyük bir kısmının ölüm anında veya ölümden hemen sonra kırıldığını ve parçalandığını ortaya koydu.
Live Science yazarlarından arkeolog Kristina Killgrove imzalı habere göre, araştırmacılar, 1 Aralık'ta Uluslararası Osteoarkeoloji Dergisi'de yayınlanan bir çalışmada Los Zumacales ve La Cabaña'daki mezarlardan elde edilen yeni bulguları duyurdular.
Söz konusu çalışmada sunulan bölgelerin, İspanya'nın kuzey platosundaki konumu: Los Zumacales mezarı (Orta Douro Vadisi) ve La Cabaña (La Lora bölgesi). (Görsel: IJOA.)
Buna göre “kelebek şekilli” kol kemikleri de dahil olmak üzere kemiklerin yüzde 70 ila yüzde 90'ı kırılmıştı. Kırılma şekilleri ise taze kemiğe dik olarak uygulanan kuvvetten kaynaklanan kırıklar. Kimi kemiklerde darbe veya çarpma kuvveti uygulandığını gösteren darbe izleri de bulundu. Ayrıca muhtemelen ölülerin etini temizlemek için taş aletler kullanan insanlar tarafından yapılmış “V” şeklinde kesik izleri de tespit edildi.
Kalıntılar üzerinde yapılan önceki çalışmalar, iskeletlerin temizlenen veya bir süre sonra kenara taşınan mezarları temsil ettiğini öne sürdü. Ancak yeni çalışmanın araştırmacıları, kırıkların ve kesik izlerinin bir "ölüm yönetimi sürecinin" parçası olduğunu iddia etti.
“Bu uygulamaların motivasyonunu yorumlamak zor” diyen İspanya'daki Valladolid Üniversitesi'nden arkeolog Angelica Santa-Cruz, söz konusu uygulamanın cesetlerin çürüme süreçlerini hızlandırmak için yapılmış olabileceğini savundu. Santa-Cruz’a bunu şu ifadelerle anlattı:
“Uygulamaların ‘gerektiğinde cesedin çürüme süreçlerini hızlandırmayı amaçladığı’ söylenebilir ve bu kemiklerin bazılarına cenaze objeleri veya kutsal emanetler olarak tapınılmış olabilir.”
La Cabaña mezarından sol yarıçap (CA/EX98), önden görünümde, gövdenin uzak üçte birlik kısmındaki kesik izlerini gösteriyor. Yarıçapın uzak ucunda bulunan kesiklerin diyagramı. (Çizim: Fracisco Tapias López.)
Ancak araştırmacılar, insanların cenazede yamyamlık yaptığını göz ardı etmediler. Ölülerin etini tüketmek eski bir insan davranışı ve bunun birçok örneği kuzeybatı Avrupa'da, özellikle de Üst Paleolitik dönemde (35.000 ila 10.000 yıl önce) bulunmuştur. Özellikle Los Zumacales'teki kemiklerdeki kırık desenleri, endokannibalizm veya antropofaji olarak da adlandırılan cenaze yamyamlığını yansıtabilir. Söz konusu çalışmanın yazarları "böyle bir iddianın büyük bir dikkatle yapılması gerekir" ifadelerine de yer verdi.
Araştırmaya göre, gömme uygulamalarını açıklığa kavuşturmaya yardımcı olacak birkaç ipucu daha var. Bu Neolitik insanların yaşamları hakkında çok az şey biliniyor çünkü çok az yerleşim alanı bulunuyor. Santa-Cruz, yerel halkın muhtemelen mahsul yetiştirdiğini ve yiyecek aradığını, hayvancılık odaklı yarı göçebe bir yaşam tarzı yaşadığını ifade etti.
Çalışmada yer almayan University College Dublin'den arkeolog Jess Beck söz konusu araştırmanın yazarlarının çok sayıda kemik parçasını incelediği için övgüyü hak ettiğini belirtti. “İncelemeleri, ‘tarih öncesi toplulukların çok aşamalı morg ritüellerinin bir parçası olarak insan kemiklerini nasıl ve belki de neden manipüle ettiğini’ ele aldığını kaydeden Beck, “Özellikle, çalışma İber Yarımadası'nın Geç Neolitik döneminde ölüm öncesi işlemlere dair önemli yeni kanıtlar sunuyor” dedi.
Los Zumacales'ten iki humerusun spiral kırıkları ve ortaya çıkan birkaç parça. Bazıları genellikle "kelebek şeklindedir." (Görsel: IJOA.)
Bu arada, Santa-Cruz ve çalışmanın ortak yazarı İspanya Tarihi Miras Servisi'nden Javier Velasco-Vázquez, kırık kemiklere çok yakından bakıldığında, bu bölgelerde gerçekleştirilen cenaze törenlerinin çeşitliliğini daha iyi anlamak için bölgedeki diğer mezarlardan alınan kemikler üzerinde benzer çalışmaların gerekli olduğunu savundular.
