Sizi bu yazımda yaklaşık 3 bin önce Anadolu`da kadim bir medeniyet olan Friglerin izini süren bir tematik yol olan Frig Yoluna götüreceğim.

Adaletli Kral Gordios ile Ana Tanrıça Kibele`nin oğlu, zenginliğin sembolü, eşek kulakları ve dokunduğu her şeyi altına çevirmesiyle ünlenen Kral Midas ve çocukları için dünyada ilk kez oyuncak üreten, mozaiği keşfedip mimaride kullanan, çengelli iğneyi (fibula) Anadolu`ya kazandıran bir medeniyet Frigya;


Hititlerden sonra Anadolu`nun en eski, en gizemli halkı Friglerin tarıma can, sanata hayat verdiği topraklar Frigya;


Fransız Devrimi, Amerika Birleşik Devletleri ve Latin Amerika`nın birçok ülkesinin bağımsızlık simgesi haline gelen, dünyaca ünlü çizgi roman ve animasyon 'Şirinler'in de başına taktığı 'Frigya Başlığı'nın doğduğu topraklar Frigya;


Yunan Mitolojisi`nde kırların ve çobanların tanrısı Pan`ın icat ettiği pan flüt ile simbal gibi müzik aletleri de Friglerin bize kazandırdıkları; Fabl diye adlandırılan hayvan hikayelerine ilk rastlanan uygarlık yine Frigler;

Ege ve İçAnadolu bölgelerindeki 4 ilden geçen Frig Yolu, Türkiye nin en uzun üçüncü yürüyüş yoluna sahip 506 kilometrelik bir parkurdur. Güzergah, Friglerden kalma kaya yerleşimleri, kaya anıtları, mezar odaları, kilise ve şapelleri, peribacaları ve diğer doğal güzellikle evsahipliği yapıyor. Frig Yolu, Afyonkarahisar, Ankara, Eskişehir ve Kütahya illerinde 8 ilçe, 44 köy ve 5 beldeden geçiyor.

Frig Vadisi, Friglerden kalma kaya yerleşimleri, kaya anıtları, mezar odaları, kilise ve şapelleri, peribacaları ve diğer doğal güzellikleriyle Türkiye nin en güzel 10 vadisinden birisidir.

Milattan önce 9. yüzyılda devlet kuran Friglerin barışçı bir toplum kimliğinde gelişerek tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları, kaya mezarları, tapınım alanları ile kendilerine özgü bir mimari getirdikleri, maden işçiliği ve dokumacılıkta ileri gittikleri, yeni müzik aletleri ürettikleri biliniyor.

Frig Vadisi 2`nci Kapadokya olarak tanınmakta olup, çok önemli kiliseler, kral mezarları bulunmaktadır. Kapadokya daki peribacası oluşumlarının benzerlerine Frig Vadisi nde de rastlanıyor. Kaya mezarları, kiliseler, sığınma ve barınma amaçlı yapılan mağara kalıntılarından oluşan bölge, milattan önce 900-600 yıllarında Frigler, daha sonra Romalılar tarafından kullanıldı. Vadide bulunan Frigler döneminden beri önemli bir yerleşim yeri olarak kullanıldığı bilinen Ayazini köyünde ise, arazinin elverişli olması nedeniyle oyularak yapılmış Roma ve Bizans dönemlerine ait aile ve tek kişilik kaya mezar odaları, Bizans dönemine ait kiliseler ve kaya yerleşimleri ve kaya kütlesinin oyularak yerleşime dönüştürüldüğü içinde sarnıçbulunan Avdalaz Kalesi bulunmaktadır.

Friglerin Midas Anıtı

Frig kaya fasadlarının en görkemli örneğidir. Midas şehri platosunun kuzeydoğu eteğinde, öne doğru çıkıntı yapan kaya kütlesi üzerinde yer alır. İlk olarak 1800 yılında W. M. Leake ve arkadaşları tarafından incelenerek kabataslak çizimi yapılmıştır. G. Koehler`e ait bu çizim, birçok hata ve eksikliklerine rağmen, Frig fasadlarının genel görünüşü hakkında fikir veren ilk çizim olması nedeniyle özel bir yere sahiptir. 1834`de Ch. Texier, anıtı inceleyerek gravürünü yapmıştır. Bu, anıtın aslına uygun ve tüm görkemini yansıtan ilk ve tek gravürdür. Anıtın sol üst kısmında, düzleştirilmiş ana kaya üzerindeki Frigce yazıtta geçen Midai kelimesinden dolayı anıta bu ad verilmiştir. Yöre halkı ise üzerindeki yazıtlar nedeni ile anıtı, Yazılıkaya olarak adlandırmıştır. Günümüzde her iki isim de kullanılır. Doğuya bakan anıt 17.00 m yüksekliğinde, 16.50 m genişliğindedir. Yerden yüksekliği, 1.20-1.80 m`dir. Tepe akroteri karşılıklı iki daire parçasından oluşur. Alınlık ve cephe duvarı geometrik motiflerden oluşan zengin bir bezeme ile süslüdür. Anıt`ın merkezinde kapıyı simgeleyen büyük bir niş yer alır. Burası dinî törenler sırasında içine tanrıça Matar`ın heykelinin yerleştirildiği en kutsal bölümdür. Anıtın üzerinde Frigce yazıtlar vardır. Birinci yazıt, anıtın sol üst kısmında, düzleştirilmiş ana kaya üzerine kazınmıştır.

11.00 m. uzunluğundadır. Burada Kral Midas`ın ismi okunmaktadır. İkinci yazıt, sağ yan çerçeve üzerindedir. Bezeme ile çerçeve kenarı arasında kalan boşluğa yanlamasına soldan sağa doğru yazılmıştır. 4.75 m uzunluğundadır. Baba sözcüğü ilginçtir. Okunabilmekle birlikte anlamları kesin olarak çözülemeyen bu yazıtlardan birincisi konum itibarıyla anıtın tümü ile ilgilidir. İkincisi ise daha özeldir. Ayrıca, nişi çevreleyen ikinci çerçevenin her iki yanında ve nişin sağındaki bezemenin alt kısmında çıplak gözle güçlükle seçilebilen birkaçFrigce kelime vardır. Bunlar oldukça kaba ve yüzeysel olarak kazınmıştır. Bunlarda Ana Tanrıça Matar`ın adının geçmesi önemlidir. Anıtın solundaki nişin içinde bulunan yazıt, nişin sol duvarından başlar, arka duvarı ve sağ duvarı üzerinde devam eder. 4.45 m uzunluğundadır.

1936 ve 1937 yıllarında, anıtın önünde arkeolojik kazılar yapılmıştır. Ana kayanın üzerinde yer yer 3 m kalınlığa ulaşan dolgu toprağın altından kuzeye doğru meyilli bir avlu (17 mx19 m), hemen güneyinde sütunlu bir galeriye ait ana kayaya oyulmuş düzgün bir taban ile 4 adet sütun kaidesi gün ışığına çıkartılmıştır Doğu-batı doğrultusunda uzanan galeri, batı yönde büyük nişle sınırlanmaktadır. Araştırmacılar burada bir anıtsal fasad, üzeri açık bir avlu ve bir sütunlu galeriden meydana gelen, Ana Tanrıça Matar`a adanmış büyük bir açık hava kült kompleksi bulunduğu görüşünde birleşmektedir.

BİRİNCİ YAZIT: Alınlığın sol üst kısmında, düzleştirilmiş ana kaya üzerinde yer almaktadır. Alınlığın sol köşe hizasından başlayarak akrotlere doğru kavisli bir şekilde soldan sağa doğru yazılmıştır. 11 m uzunluğundadır. Harf boyları 0.45 m - 0.40 m`dir. Yazıtta Ates ve Midai sözcükleri de görülmektedir.

İKİNCİ YAZIT: Anıtın sağ yan çerçevesi üzerindedir. Soldan sağa doğru yazılmıştır. 4.75 m uzunluğundadır. Harf boyları 0.25 m`dir.

Ü ÇÜ NCÜ YAZIT: Anıtın solundaki nişin içinde bulunan yazıt, nişin sol duvarından başlar, arka duvarı ve sağ duvarı üzerinde devam eder. 4.45 m uzunluğundadır. Harf boyları 0.40 - 0.45 m`dir.

Frigya`daki antik yerleşim yerlerini (Gordion, Pessinus, Midas) birbirine bağlayan ve bölgenin tüf kaya yapısından dolayı bazı yerlerde derinliği 2-3 metreyi bulan görkemli antik yollar Frig Yolu`nun ana temasını oluşturmaktadır.

Bu ana temanın yanı sıra Frig Yolu, iyi bir tatil alternatifi olarak düşünülebilir.