Değerli okuyucularımız,
Bugün yazımızda duttan bilgi aktaracağız.
Dut, Türkiye`de bütün Anadolu`da yetiştirilir. Nisan-mayıs aylarında başlayıp haziran sonuna kadar toplanır; Yeşilimsi renkli çiçekler açan 3-15 m boyunda, tek evcikli bir ağaçtır dut ağacı.
Dut ağacının gövde silindirik, dik ve kalın kabuk çatlaklı ve gri-kahve renklidir. Yaprakları saplı, iki sıra üzerine dizilmiş, tabanı yuvarlak veya kalp şeklinde, üst yüzü koyu, alt yüzü ise daha açık yeşil renklidir. Kenarları dişlidir. Çiçekler, tek cinsli yaprakların koltuğunda ve saplı durumlar yaparlar. Erkek çiçekler uzunca silindirik gruplar hâlindedir. Dişi çiçekler oval veya toparlakça durumlar hâlindedir.
Yenilen meyve, dişi durumdaki çiçeklerin, çiçek örtü yapraklarının etlenmesiyle meydana gelen bileşik bir meyvedir. Dut odunu 'morin' maddesinden dolayı sarı bir renk almıştır. Dayanıklı olduğundan tarım araçları, takunya vesaire yapılır. Dut ağacının türleri, uzun zamandan beri yenen meyveleri veya ipek böcekçiliği için yetiştirilmiştir. Birkaçtürü ve bazı bahçe formları park ve bahçelerde süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir.
Türkiye`de yetiştirilen dut çeşitleri:
Dut meyvesinin çok türü vardır ve en bilinenleri, kara ve beyaz duttur. Besin değeri açısından benzer olmakla birlikte içeriklerindeki etkin maddeler farklılık gösterebilmektedir. Özellikle beyaz dutun kanda yüksek mikrop oranının düşürülmesine yardımcı olduğu bilinmektedir. Kırmızı dutun ise yorgunluğa iyi gelen özelliği öne çıkmaktadır.
Ak dut: 10-15 metre boyunda, geniş taçlı (dal ve yaprakları kısmı) bir ağaçtır. Ak dutun vatanı Çin`dir. Yenen tatlı meyveleri vardır. Yaprakları ipekböcekçiliği için yem olarak kullanılır. Türkiye`nin birçok bölgelerinde meyvesi ve yaprakları için yetiştirilmektedir. Güneydoğu Anadolu`da Kahramanmaraş, Gaziantep, Kuzey Anadolu`da Tokat ve Doğu Anadolu`da Erzincan dolaylarında meyveleri kurutulduğu gibi pekmezi, pestili de yapılmaktadır. Bursa`da ve başka yerlerde yapraklarından ipekböcekçiliğinde faydalanılmaktadır. Erkek ak dut ağaçları, Batı Anadolu`da İzmir ve Selçuk`ta cadde ve yol ağacı olarak kullanılmaktadır.
Kara dut: 10-15 metre boyunda, kalın dallı bir ağaçtır. Olgun meyvesi siyah renkte suludur. Tazeyken yenir veya şurup yapılır. Yaprakları kaba ve tüylü olduğu için ipek böceklerine yem olarak verilmez. Kara dutun vatanının İran olduğu zannedilmektedir. Eskiden, köklerinin çok acı olan kabukları solucan düşürmek için ilâçolarak kullanılmaktaydı. Bunun da odunu çeşitli dayanıklı eşyaların yapımında kullanılır. Türkiye`de ak dut kadar olmasa da bahçelerde rastlanır. Sarkık dallı olanları süs bitkisi olarak yetiştirilir.
Mor dut: 15-20 metre boyunda kalın dallı bir ağaçtır. Olgun meyve, mor renkte ve tadı hafif mayhoştur. Yendiği zaman dil ve dudakları boyar. Parmaklarda leke bırakır. Mor dutun vatanı Kuzey Amerika`dır. Meyve ağacı olarak az miktarda Türkiye`nin değişik bölgelerinde yetiştirilmektedir. Ağız ve boğaz iltihaplarına karşı kullanılır ve dut şurubu gargaraları iyi gelir.
Karadut meyvelerinde şeker, organik asitler (satrik, malik vs.), müsilaj, tanen, boya maddesi (siyanin), pektin ve vitamin C vardır. Karadutun meyvelerinden yapılan şurup, boğaz ve diş etleri iltihaplarına karşı gargara halinde özellikle küçük çocuklarda kullanılır. Kök ve gövde kabukları kurt düşürücü olarak halk arasında kullanılmaktadır. Yaprakları da idrar söktürücüdür.
Dutun faydaları:
Dut hem çözünür hem de çözünmez lif için ideal bir kaynaktır. Çözünür lif, kan şekerini kontrol etmeye ve zararlı kolesterol seviyelerini azaltmaya yardımcı olurken, çözünmeyen lif sağlıklı bir sindirim sistemi için gereklidir. Bir porsiyon dutta günlük lif ihtiyacının yüzde 20`si bulunmaktadır. Dut iyi bir antioksidan kaynağıdır. Anti inflamatuar etkisi ile ağrıyı azaltıcı ve iyileştiricidir. İçeriğindeki resveratrol ile anti-aging kaynağıdır. Kan basıncını düşürür. Antioksidan kaynağı olduğu için vücuttaki serbest radikallerle savaşan kansere ve yaşlanmaya karşı koruyucu etkiye de sahiptir.
Dut çok yüksek oranda C vitamini kaynağıdır. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek ve hasarlı dokuları onarmak için çok önemlidir. Özelikle kuru dut kansızlık yaşayanlar için harika bir kaynaktır.
Demir içeriği sayesinde, vücudun oksijenden zengin kan hücrelerini taşımaya yardımcı olarak yorgunluğa da iyi gelir. İçeriğindeki kalsiyum kemik ve diş sağlığı için de çok faydalıdır.
Dut meyvesi C, A ve K vitamini, beta karoten, alfa karoten, lif, magnezyum, kalsiyum, potasyum ve yüksek antioksidan içeriğine de sahiptir. Aynı zamanda diğer meyvelere oranla demir içeriği daha yüksektir
Herhangi bir hastalık ve kilo problemi olmayanlar günde bir su bardağı veya bir avuçkadar dut tüketebilir. Dut meyvesinin glisemik indeksi yüksektir. Yani kan şekerini hızlı yükseltici etkisi vardır. Bu nedenle özellikle şeker hastalarının kontrollü tüketmesi gerekmektedir. Yanında kuruyemiş ya da süt ürünleri ile birlikte de tüketilmesi faydalıdır.
Dut pekmezi
Pekmez, genel olarak doğru ve düzenli tüketildiği zaman etkili bir kan yapıcıdır. Kan yapıcı özellikleri sayesinde anemi rahatsızlığıyla mücadele etme özelliği bulunur. Adet sonrasında meydana gelen krampların azalmasına da fayda sağlar. Pekmez, doğal ağrı kesicidir. Vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelmiş ağrılar için pekmez tüketilebilir. Kemik gelişimini sağlar. Kemiklerin sağlıklı hale gelmesinde yardımcı olur. Kemik erimesine karşı önleyici etkileri olduğu söylenir. Pekmez cinsel gücü de artırır.
Dut pekmezinin faydaları
Hakiki dut pekmezi üretimi oldukça zordur. Mineral bakımından çok yüksek değerde olup, şifa kaynağıdır. Pekmezdeki şeker oranının yüksek olması dutun şeker oranının yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.
İki yemek kaşığı, 20 gram pekmez insan vücudu için çok değerli olan 2 miligram demir, 80 miligram kalsiyum ve enerji içermektedir. Duttan yapılan pekmezin özellikle sindirim sistemi faaliyetlerinin düzenli çalışmasında oldukça faydalı olduğu bilinmektedir. Pekmez hızla kana karışabilecek nitelikte bir gıda maddesi olduğundan acil enerji ihtiyacı için gerekli bir gıda maddesidir.
Özellikle kan oranı düşük olan hastalarda dut pekmezi tüketimi önerilir. Dut pekmezinin en önemli özelliği, kan yapıcı olmasıdır. Ü lser rahatsızlığının tedavisinde kullanılabilir. Bronşit ve astım rahatsızlığı olan hastalarda rahatlama sağlar. Nefes alışverişlerinde güçlü etkisi bulunur. Çocukların sağlıklı şekilde büyümesine yardımcı olur. Kemik gelişimini destekler. Çocuklarda zekâ gelişimine katkı sağlar. Ağızda ve boğazda oluşan hastalıkların tedavisinde kullanılabilir. Çocukluktan kullanıldığı zaman bu tür hastalıklara daha az rastlandığı uzmanlar tarafından belirtilir. Sporcuların enerji takviyesidir. Doğal olarak enerji verir.
Mevsim dut mevsimidir, bol bol tüketilmelidir;
