Bu sefer rotamızı Güneydoğu`da eski bir medeniyete çevirelim. Sizi Zeugma müzesine götürelim. Zeugma kenti, bölgede antik dönem Hellenistik ve Semitik kültürlerin entegrasyonu ve bütünleşmiş karma kültürlerin doğuşunun anlaşılması açısından muazzam bir tarihi öneme sahiptir.
Yaklaşık 600-800 metrekarelik bir alanı kaplayan Zeugma Roma evleri, avlulu kent villaları üslubundadır. Evleri özellikle önemli yapan şey, M.Ö253 yılındaki Sasani yağması sırasında harap edildikten sonra büyük oranda terk edilip, tüm buluntularıyla birlikte bozulmadan korunmuş olmasıdır. Zeugma, dramatik sonu nedeniyle, günlük hayatla ilgili paha biçilemez veriler sağlayan 3. yüzyıl ortalarında Roma`nın öne çıkan büyük kentlerinden Pompei ile karşılaştırılabilir.
Kentin en önemli kutsal alanının konuşlandığı Belkıs Tepesi`nde üçanıtsal kült heykeli bulunmuştur. Diğer heykeller tepenin yamaçlarında parçalar halinde ele geçmiştir. Bu heykeller büyük olasılıkla Kommagene panteonu tanrılarına aittir. Kutsal alan Kommagene`de Antiokhos`un Kommagene panteonu ile birleştirildiği ve yönetici kültünün temenosta (kutsal çevre duvarı) ya da bir tapınakta diğer kült heykelleriyle birlikte sunulduğu tek örnektir.
Antik Yunan`da 'köprü' ya da 'geçiş' olan Zeugma, bu ismi Fırat nehri üzerinde ana geçiş noktasında yer almasına borçludur. Aslında antik terim olarak Zeugma bir nehrin karşı kıyılarında yer alan ikiz kentler anlamına gelir. Zeugma`daki kutsal alanlarda bulunan arkeolojik buluntular kentin Antiokhos`un Yunan ve Pers kültür bölgelerini birbirine bağlama çabalarında önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
Zeugma, karmaşık, kimi zaman muğlak ancak yeni sentezler oluşturan oldukça çeşitli karakterde etnik yapıları yansıtan arkeolojik kalıntılara ev sahipliği yapar. Kalıntıların çoğu M.Ö1. yüzyıl (Kommagene kralı Antiokhos`un dönemi) ila 3. yüzyıl arasına, kentin M.Ö253`te Sasani Kralı Şapur tarafından yağmalandığı döneme tarihlenir.
Roma evlerinde bulunan mozaiklerde Yunan, Greko-Roman mitolojileri ve kimisinde Grekçe yazıların da bulunduğu halk öykülerinden sahneler betimlenmiştir. Ayrıca bazılarında mozaikleri yaptıran yetkililerin isimlerinin yanı sıra mozaik ustalarının imzaları da yer alır. Zeugma mozaiklerindeki mitolojik betimlerin çoğu ikonografik olarak şimdiye dek bilinmeyen, belki de Roma dünyasının meşhur eserlerine öykünen ünik betimlerdir. Zeugma antik resim sanatının hazinelerini saklayan ender bir kenttir.
Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi sanat tarihçileri, arkeologlar aynı zamanda tarih ve kültür meraklılarının göz bebeği bir müzedir. Türkiye`yi ziyaret etmek için tek başına sebep oluşturabilecek bir zenginliğe sahiptir. Gerek bina büyüklüğü gerekse sergilenen mozaiklerin kapladığı alan bakımından dünyanın en büyük mozaik müzesi olarak bilinmektedir. Ayrıca mozaiklerin üstün bir sanat zevkini yansıtması, GeçAntik Dönem kiliselerine, Erken Süryani ve Hristiyan ikonografisine ait örnekleri barındırması müzeyi daha da çekici hale getirmektedir. Çağımızın en önemli arkeolojik keşiflerinden olan Zeugma Antik Kenti`nden çıkartılan, toplam olarak 2 bin 500 metrekarelik alanı kaplayan ve bu dönemde sanatın ulaştığı zirve noktasının örneklerini meydana getiren mozaiklerin haricinde yine Roma Dönemi`ne ait heykeller, sütunlar ve çeşmeleri de müzede görebilmek mümkündür. Özellikle Savaş Tanrısı Ares`in bronz heykeli müzenin asıl olarak mozaikler için ziyaret edildiğini unutturacak güzellikte olarak değerlendirilmektedir.
Müzede yer alan mozaik panoların tamamı çok büyük ustalık eseridir. Bazılarının tam 500 bin parçadan meydana getirilmiş olması yanında figürlerin gerçekçilikleri ve canlılıkları da hayranlık uyandırmaktadır. Ancak müzenin en önemli eseri bu çok büyük boyutlu panolar değil, diğerlerine göre oldukça küçük bir parça halinde keşfedilmiş olan M.S. 2 nci yüzyıl tarihli Maenad ya da daha bilinir adıyla Çingene Kızı Mozaiği dir. Maenad Villası`nda yemek odasının taban mozaiğinin geriye kalan tek parçasını meydana getiren figürün gözlerindeki mahzun ifade bu mozaiği müzenin en beğenilen buluntusu yapmış ve Zeugma`nın Mona Lisa`sı olarak adlandırılarak antik kentin ve müzenin simgesi haline getirmiştir.
ABD Bowlig Green State Ü niversitesi nde olduğu tespit edilen kayıp 12 parçanın Kültür ve Turizm Bakanlığı nın girişimleri ile alınarak müzeye getirilmesi ile Çingene Kızı Mozaiği nin bir bölümü daha Zeugma Mozaik Müzesi nde ziyarete açılmıştır.