Kaşgar`da gezimiz tüm hızıyla devam ediyor. Asırlardan beri Türkistan medeniyetine başkentlik yapmış Kaşgar`ı gezmek birkaçgüne sığdırılamayacak kadar çok zor. Biz, Kaşgar`da ki gezimize hızlı tempolarla devam ediyoruz. İpek yolu dizilerinden keyifle izlediğimiz bayram namazı coşkusunu bizlere yaşatan Kaşgar meydanında bugün fazla bir hareketlilik yok. İpek yolu dizisinde davul ve zurnaların çaldığı, Kaşgarlıların oynadığı, bayram coşkusunu yaşadığı günler ipek yolu dizisinde kalmış.
Kaşgar Meydanı ve İdegah camiini ziyaret ediyoruz. Camiye kameramız alınmıyor. Fotoğraf makinemizle camide çekimler yapıyoruz. Kavak ağaçlarıyla kaplı geniş bir içavlu ve tipik Türkistan mimarisiyle yapılan Camii, yeşillikler içerisinde adeta huzur adası. Yüzlerce Kaşgarlıyla birlikte İdigah camiinde ikindi namazımızı kılıyor, Kaşgarlılarla konuşup hasbihal ediyoruz.
Cuma günleri altı bin kişinin namaz kıldığı, bayramlarda on bin kişinin toplandığı İdigah camii, günün her saati hareketli. Avlu içerisinde ki tipik minarelerde hoparlörde Ezan-ı Muhammediyenin okunması, huşu içerisinde dinlerken aklımız ve fikrimiz Kaşygar`ın geçmişine, tarihine gidiyor.
Kaşgar Meydanı, ipek yolunun birleşme noktasıydı. Burada İpek halı ve Kaşgar halılarının mağazası da var. Halı mağazasını da ziyaret edip, Kaşgar halılarının muhteşem belgesel görüntülerini çekiyoruz. Kaşgar, kültür tarihimizin önemli kilometre taşı. Kaşgar`ı doya doya gecede gezip, belgesel görüntüler çekmeye çalışıyoruz.
Kaşgar meydanında ki seyir terasına yirmi yen vererek çıkıp Kaşgar`ın seyir terasından muhteşem görüntülerini çekerken, tarihi Kaşgar şehri ve yeni Kaşgar şehrini göz ve gönlümüze nakşibent ediyoruz. Kitap satan bir mağazaya giderek Kaşgarlı Mahmut`un yazdığı Divan-ı Lügatit Türk ile Yusuf Has Hacip`in yazdığı Kutadgu Bilig`in Uygurca basılmış nüshalarının belgesel görüntülerini de çekiyoruz.
Kaşgar`a Veda Ederken
1 Eylül 2012 cumartesi günü sabah erkenden Kaşgar havalimanına giderek, Çin hava yollarına ait uçakla Doğu Türkistan`ın başkenti Urumçi`ye uçacağız. Kaşgar`a veda etmek çok zor. Sisli bir havada içimizi daralırcasına buruk ve sıkıntılı bir ortamda Kaşgar havalimanına geliyoruz. Sıkı bir güvenlik kontrolünden sonra Çin hava yolları uçağı ile Urumçi`ye doğru hareket ediyoruz.
Uçağın penceresinden kameramı çalıştırarak Taklamakan çölü, özellikle Kaşgar`ın sırtını dayadığı Pamir dağları ve tanrı dağlarının belgesel görüntülerini çekiyorum. Uçaktan 6-7 bin metre yüksekliğinde ki karlı Pamir ve Tanrı Dağlarının muhteşem manzarası beni derinden etkiliyor.
Taklamakan çölü üzerinde on bin metreden adeta Türkistan tarihini yeniden yaşıyorum. Tanrı Dağları, Pamir dağları, Kaşgar, Taklamakan çölü bizlere kendi türküsünü, kendi hikayesini anlatıyor. Dağlarla söyleşip Taklamakan çölü ile koklaşıyor, Urumçi`ye uçarken kendimizi Türkistan tarihinin içerisinde buluyorum. Duyguseli içerisinde Türkistan tarihini düşünürken, Doğu Türkistan`ın içinde bulunduğu gerçek durum karşısında kendime geliyorum. Sizleri Pamir ve tanrı dağarlıyla ilgili bilgi notuyla baş başa bırakırken, ben uçakta Türkistan tarihine yolculuğumu sürdürüyorum.
Pamir Dağları
Pamir Dağları, Orta Asya da Tacikistan-Çin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi sınırında bulunan, lalenin ana vatanı olan ve Himalaya Dağları nın kuzey silsilelerini teşkil eden sıradağlar.
Hisar Vadileri Tanrı Dağları nı Pamir Dağ Sisteminden ayırır.Bir diğer adıda Zalım Halıt olan Pamir Dağları, aynı zamanda Sincan içlerine 1.760 km girer. En yüksek zirvesi 7495 m. yüksekliği ile İsmail Samani Zirvesi dir. Pamir Dağları ndan gelen Seyhun ve Ceyhun nehirlerinin sularının birikmesi ile bugün kurumakta olan Aral Gölü oluşur.
Tanrı Dağları
Orta Asya da bulunan büyük dağ sistemlerinden birini oluşturan sıradağlardır. Bugünkü siyasi coğrafya dikkate alınırsa, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Çin in Sincan Uygur Özerk Bölgesi nin merkezi kısımlarına yayılır. Tanrı Dağlarının 1,000,000 km² lik alanı kapladığı hesaplanmıştır. Kuzeyde Çungar ve Güney Kazakistan düzlükleri, Güneydoğu`da Tarım Havzası, güneybatıda Hisar ve Alay Sıradağları ile sınırlanır.
Tanrı Dağlarını Pamir Dağ Sisteminden Hisar Vadileri ayırır. Tanrı Dağları Paleozoik Çağ da (540-245 milyon yıl önce) kristalin ve sedimanter kayaçlardan oluşmuştur. Bölgenin kuzey ve doğu kısmı Palaeozoik başlarındanki dağ oluşumları sırasında kıvrılarak yükselmiştir. Güney ve Batı kesimler ise metamorfoza uğramış sediman kayaçlar olup volkanik oluşumlar nadirdir. Bölgenin kıvrılması Palaeozoik in geçdönemlerine rastlar.
Tanrı Dağları yaz ve kış büyük ısı farkları ile karakteristik şiddetli kara iklime sahiptir. Karakteristik olan kuraklık kendini çevreleyen çöller ve kurak bölgelerde belli eder. Bu alanlar yılda ortalama 2,500 saatlik güneş ışığı absorbe etmektedir. Dağlarda yükseklik arttıkça, iklim gittikçe soğur. Daimi donmuş topraklar 3,000 m yükseklikten sonra yaygındır. Bu bölgelerde yaz boyunca geceleri don olayına rastlanır. Kışın ise buralarda ısı -50 ° C olarak ölçülmüştür.
Devam edecek
