1. Uyuz Hastalığı Nedir?
Uyuz hastalığı, sarcoptes scabiei von hominis adlı akarın (uyuz böceği) deriyi istila ederek neden olduğu, akarın yuva yaptığı bölgede şiddetli kaşıntıyla kendisini gösteren bulaşıcı bir cilt rahatsızlığıdır. Dünya çapında yaygın olarak görülen uyuz hastalığı en sık tropik bölgelerde ve insanların çok kalabalık bir şekilde bulunduğu yerlerde görülür. Aynı zamanda sarkoptik uyuz olarak da bilinen uyuz hastalığı, hayvanlarda da saptanabilir ancak oradaki akarlar biraz farklıdır. Genellikle evcil hayvanları etkileyen uyuz böcekleri, insanlar üzerinde yaşamaya uyum sağlayamaz. Bununla birlikte, evcil hayvanınızın üzerindeki akarlara karşı reaksiyon göstermek de mümkün olabilir.
2. Uyuz Hastalığının Nedenleri ve Bulaşma Yolları Nelerdir?
Uyuz hastalığına, küçük, sekiz bacaklı olan ve halk arasında uyuz böceği olarak bilinen sarcoptes scabiei von hominis akarlarının derinin altına yerleşip yumurtlaması neden olur. Yakın ten teması, uyuz olan bir kişiyle giysi veya yatak takımı paylaşmak gibi durumlar uyuz hastalığına neden olan akarların artmasına ve bulaşmasına neden olur.
Özellikle sonbahar ve kış mevsimlerinde artış gösteren uyuz hastalığı; kalabalık olan okul, hastane ve askeri kışla gibi bölgelerde daha çok görülür. Ayrıca merak edilen konulardan biri de evcil hayvanlardan uyuz bulaşıp bulaşmadığı konusudur. Evcil hayvanlar insanlara uyuz bulaştırmaz. Hayvanları etkileyen uyuz akarları insanlarda hayatta kalmayıp bir çoğalma gerçekleştirmez. Bununla birlikte, uyuz olan bir hayvanla temas etmek, akar derinin altına girerse kısa süreli kaşıntıya neden olabilir ancak birkaç gün içinde akar ölür ve tedaviye gerek kalmaz.
Uyuz bir kişiden başka bir kişiye en az 15 -20 dakika süre ile doğrudan veya yakın temas ile bulaşır. Özellikle ev, okul, iş yeri ve toplu ve kalabalık insan gruplarının olduğu yerlerde hızla yayılırlar.
3. Uyuz Hastalığının Belirtileri ve Türleri Nelerdir?
Uyuz, cildin üst tabakasına yuva yapan mikroskobik boyutlardaki sarcoptes scabiei von hominis adlı akarın (uyuz böceği) deriyi istila ettiği son derece bulaşıcı ve kaşıntılı bir cilt rahatsızlığıdır. Akarlar yuvalandığı deri bölgesinde yumurtlayarak çoğalırken, özellikle geceleri uykudan uyandıracak kadar şiddeti daha da artan bir kaşıntıya ve kızarıklığa neden olurlar. Vücutta kaşıntılarla beraber deride uyuzun tipik döküntüleri ve kaşımaya bağlı olarak gelişen yaralar oluşur.
Uyuz hastalığının farklı türleri vardır. Bunlar şunlardır:
-
Kabuklu (Norveç): Bu tip genellikle hatalı bağışıklık sistemi olan kişilerde görülür. Geniş bir cilt alanını kaplayan kabuklu alanlar oluşturma eğilimindedir. Kabuklu uyuzunuz varsa, klasik uyuzlarda yaygın olan 10 ila 15 akar yerine milyonlarca akara sahip olabilirsiniz.
-
Nodüler: Bu uyuz çeşidi çocuklarda daha yaygın olarak görülür. Kahverengi-kırmızı nodüller, akarlar gittikten çok sonra bile hala deride kalabilir.
-
Büllöz: Bu uyuz çeşidi yetişkinlerde genellikle cilt kabarcıklarını içeren başka bir durum olan büllöz pemfigoid ile karıştırılabilir.
-
Saç Derisi: Saç derisi uyuzu, kafa derisinde meydana gelir ve sedef hastalığına benzeyen pul semptomları gösterir.
4. Uyuz Nasıl Tedavi Edilir?
Uyuz kendiliğinden geçen bir hastalık değildir. Tedavi edilmediği takdirde akarlar çoğalmaya ve kaşıntı artmaya devam eder. Uyuzu tedavi etmenin en etkili yolu, akarları öldüren permethrin gibi ilaçlı kremler ve losyonlardır. Bu ilaçlar doktor reçetesiyle alınabilir ve cilde sürülerek kullanılır.
Uyuzu tedavi etmek için bazı doğal yöntemler de denenebilir ancak bunlar ilaçlar kadar etkili değildir ve doktor tavsiyesi alınmalıdır. Doğal yöntemler arasında çay ağacı yağı, aloe vera, neem yağı, karanfil yağı, biberiye yağı ve kırmızı biber bulunur. Bu bitkisel ürünler, ciltteki akarları öldürmeye, kaşıntıyı azaltmaya ve enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir.
Ne yaptıysam uyuz geçmiyor diyen kişiler, çay ağacı yağı, aloe vera, karanfil yağı, biberiye ve kırmızı biber gibi doğal seçenekleri de deneyebilirler ancak reçeteli ilaçlar uyuzu geçirmenin en garanti yoludur.
Çay ağacı yağı: Antibakteriyel özellikle sayesinde topikal olarak cilde uygulanacak çay ağacı yağı uyuz hastalığının meydana getirdiği semptomları azaltır
Aloe vera: İyileştiri ve yatıştırıcı etkiye sahip olan aloe vera jeli, uyuza bağlı olarak yaşanan kaşıntı hafifletir ve uyuz akarlarını öldürebilir.
Neem yağı: Antiinflamatuar etkilerinin karşılığı olarak uyuz semptomlarını azalttığına yönelik çalışmalar yapılan neem yağı da uyuz tedavisinde kullanılabilir. Ancak daha sağlıklı sonuç için doktora danışmak faydalı olacaktır.
Kırmızı biber: Sıcak banyo suyuna bir bardak kırmızı biber ekleyip su soğuyana kadar bekledikten sonra banyoya girip vücudu durulamak uyuz tedavisinin doğal yöntemlerinden olarak gösterilir. Ancak gözleri yakabilme riskine karşı gözünüzle temas etmediğinden emin olun.
Karanfil yağı: Antimikrobiyal etkilerinin gücü sonucunda karanfil yağı da uyuz belirtilerini hafifleten esansiyel yağlardandır. Topikal olarak cilt ve deriye uygulanabilir.
Biberiye yağı: Uyuz akarlarının meydana getirdiği deri istilasını durdurma gücü içeren biberiye yağı ayrıca ağrıyı azaltır ve ikincil enfeksiyon gelişimini engeller.
5. Uyuz Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Uyuz tanısında hastanın şikayetleri ve fiziki muayene bulguları çoğunlukla yeterlidir. Gece kaşıntısı, tipik deri döküntüleri ve döküntülerin dağılımı ile uyuz tanısı konur. Geceleri kaşıntının şiddetlenmesi, sıcak duş veya banyo ile artması uyuz hastalığını destekler. Uyuz tanısında şüphe varsa lezyonların dermatoskopi cihazı ile büyütülerek incelenmesi veya mikroskobik olarak değerlendirilmesi tanıya yardımcı olabilmektedir. Uyuz böceğinin yerleştiği tünellerin ucunda kir birikimi, siyah nokta benzeri oluşumlar gözlenir.
6. Uyuz Tedavsinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
İlaç tedavisi başlandığında dikkat edilmesi gereken, son 3 gün içerisinde giyilen kıyafet, yastık yorgan kılıflarınız, ayakkabınız kısacası deriniz ile temas eden her şeyi 3 gün süre ile plastik bir torbaya atıp ağzını kapatarak hava almamasını sağlayarak (akarlar insan vücudu dışında 3 gün süre ile yaşayabilir) ya da en az 60 derece sıcaklıkta yıkayarak, akarların ölmesini sağlamanız gerekir.
En Çok Sorulan Diğer Sorular
7. Uyuz ilk nerede başlar?
Halk arasında uyuz böceği olarak bilinen sarcoptes scabiei von hominis akarı, cildin üst kısmında görünerek uyuz hastalığını ortaya çıkarır. Akar ciltte daha da ilerleyerek kaşıntıya neden olmaya başlar. Tedavi edilmediği takdirde kaşıntılar döküntü ve yara oluşumuna yol açar.
8. Uyuz hastalığı belirtileri ne kadar sürede ortaya çıkar?
Eğer kişi ilk kez uyuz hastalığına yakalanmışsa semptomlar kendini 2-6 hafta arasında göstermeye başlar ancak daha önce uyuz hastalığı geçiren kişiler uyuz belirtilerini genellikle 1-4 gün içinde yaşamaya başlar.
9. Uyuz bulaşıcı mı?
Uyuz hastalığı, yaygın olarak görülen bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalığın bulaşma şekli, yakın teması şeklinde olabileceği gibi ortak kullanılan yatak, çarşaf, havlu ve kıyafetler de hastalığı bulaştırabilir. Bunun nedeni ise akarın insan vücudu dışında 1-2 gün kadar yaşayabilmesidir.
10. Uyuz geçtikten sonra kaşıntı ne kadar sürer?
Uyuzda antiparaziter tedavi ile uyuz böcekleri (akarlar) ve yumurtaları gitse de kaşıntı hemen kesilmez. Derideki duyarlanma (alerji) bir süre daha devam eder ve kaşıntıların tamamen geçmesi 2-4 haftayı bulabilir.
11. Uyuz tedavisinde eşyalar kaç derecede yıkanmalı?
Uyuz tedavi sürecinde son bir hafta içerisinde kullanılmış tüm kıyafet, çamaşır ve yatak takımlarının en az 60 derecede yıkanması ve ütülenmesi gereklidir. Yıkanamayacak eşyaların ağzı bağlı şekilde hava almadan 7 gün saklanması yeterli olur.
12. Uyuz vücutta nasıl yaşar?
Uyuz böceğinin yaşam döngüsü erkek ve dişi parazitin çiftleşmesi ile başlar. Çiftleşme sonrası erkek uyuz böceği ölür, dişi uyuz böcekleri ortalama 4-6 hafta yaşarlar. Dişi böcek (sarkopt) 30 dakikada tünel açabilir. Dişiler deri altında kazdıkları tünellere her gün 2-4 yumurta bırakırlar. Yumurtalardan 2-4 gün sonra larvalar çıkar ve 10-14 gün sonra erişkin parazit gelişir. Dişi sarkopt canlı deride dakikada 2,5 cm yol kat edebilir. Uyuz böceği zıplayamaz veya uçamaz. Uyuzlu bir kişide normalde 10-12 uyuz böceği bulunur. Çocuklarda ortalama 20 uyuz böceği bulunur ve daha çok el ve ayak gibi bölgelerde yerleşim gösterir. Ama bağışıklık sistemi zayıf kişilerde, kortizon tedavisi görenlerde ve kabuklu uyuzu olanlarda milyonlarca uyuz böceği görülebilir. Her yaşta görülebilir. Sosyoekonomik düzeyi düşük ve hijyen koşullarının iyi olmadığı topluluklarda daha sık gözlenir.
13. Uyuz hastalığı için hangi doktora gidilir?
Uyuz hastalığının tedavisi için hastanelerin Deri ve Zührevi Hastalıkları (Dermatoloji) hastalıklar bölümünden randevu alınması gereklidir.
14. Uyuz Tedavisi İçin Kullanılan İlaçlar Nelerdir?
Uyuz tedavisinde en sık kullanılan tedaviler permetrin içeren kremlerdir. Bunun yanında kükürt ve benzil benzoat içeren kremler de kullanılmaktadır. Bazı durumlarda ivermectin içeren haplardan da fayda sağlanmaktadır.
15. Gebelikte Uyuz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Gebelik döneminde görülen uyuz tablosunda kükürtlü kremler ve permetrinli kremler kullanılabilir. Önerilen dozlardan fazla kullanmamak gerekir.