Bakanlık sanatçı ilanında “Müzik Terminolojisi” yanlışları çok!...

Son iki yıldır, Kültür Bakanlığı`nda 'Kültür Bakanı' aranıyor' diyoruz ya, işte örneği asıl sorunlarda, sanatçıların beklentisinde bir adım yol alınamıyor. Neyse, yeni Postnişin M.Fatih Çıtlak sayesinde artık sanatçıların sorunu da çözülecektir umuyoruz; Çünkü, o daha etkili ve yetkili olacaktır!..

Bakanlığın son açtığı sınavın duyurusuna tepkiler oldu. İlanla ilgili Milliyet e bilgi veren Hz. Mevlana nın 22. kuşak torunu Faruk Hemdem Çelebi, Türkiye de son yıllarda Mevlevilik yolunun doğru ve emin ellerde ilerleyemediğini, sema ayini ve Hz. Mevlana adına toplumun birçok kesiminde yanlış algılar oluştuğunu belirterek, şunları söyledi: 'Mevlevilik geleneği 750 yıldır belli ritüeller çerçevesinde devam ediyor. İlanla postnişin aramak ve kimlerden oluştuğu belli olmayan bir kurul tarafından sınava tabi tutulması Mevlevilik geleneği ile örtüşmüyor. Postnişinliğin stajyeri, kıdemlisi olmaz. Mevlevilik yolundan ilerleyen kişi o makama yıllar içinde bilgi ve birikimiyle ulaşır. Bu tür sınav veya seçmeler ilerleyen günlerde farklı grupların da önünü açar. Doğru bulmadığım gibi Mevleviliğin, bir folklora dönüştürülmesine üzüldüğümü belirtmek isterim.'

İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu emekli Müdürü Ömer Tuğrul İnançer ise şu eleştirileri sıralamış: 'O kadar çelişkili davranışlar var ki, postnişin diye bir lakap, bir görev yok. Bakanlığın ilanındaki imtihanı kim yapacak, kimler bu bilgiye sahip, kaçkişi var? Bana sorarsınız yok. Bazen üniversiteler adrese teslim ilan çıkarırlar, bakanlığın ilanında böyle bir kişinin tarifi yapılmış. Jürinin üyeleri kim, bunları imtihan edecek kimler? Mevleviliğe yönelik fevkalade yanlış bir ilan. Bakanlığa bağlı iki müzik ve Mevlevi ayini yapan iki grup varken, yenisi nereden çıktı anlamış değiliz. Ayrıca bakanlığın geçmiş dönemde yayınladığı genelge söz konusu semanın layık olmayan yerlerde, layık olmayan kişilerce yapılmaması gerektiğine dair karar var. İyi niyetli bir ilan olarak görmüyoruz'

Biz, konu uzmanı değiliz. Kişilerle de ilgimiz yoktur. Bütün hayatımız bilimsellik, kurumsallaşma,meslekte standartlaşma, etiklik,liyakat, ehliyet, sanatta kalite' üzerine kurulmuştur Bu değerlerin çok aza indiği/aranmadığı günümüzde,yazımızı, bu özelliklerle değerlendirmenizi umuyoruz.

Sınav sözlü ve uygulamalı yapılmış.Oysa, o kadar çok 'nazariyat konusu' var ki, yazılı da olmalı ve elde kanıt bulunmalıydı. Bant kaydı yapıldı mı bilmiyoruz.Bir kişinin 'özel şartları' yerine getirmesi/cevaplaması için en az 45` içeride kalması da gerekiyor.

Ayrıca, bu özel şartları yerine getirip, tam puan ya da tam puana yakın alanları İlahiyat Fakülteleri Prof. unvanı teklif etmeli ve YÖK, bir yönetmelikle atamalarını yapmalıdır!...Bu kadar bilgili kişilerin akademiden uzak kalması düşünülemez!

Gelelim konumuza,hem bilgilerimizi tazeleyelim hem de eleştirilerimizi yapalım

'İstanbul Devlet Türk Müziği Araştırma ve Uygulama Topluluğu`nun Tasavvuf, İrfan ve Meydan Meşkleri Bölümü`ne aşağıda belirtilen branş ve sayıda Stajyer Sanatçı alınacaktır.' İlanı yayımlandı.

1, Semâzen (Semâzenbaşı (1)- Semâzen(6)) 7, Bayan Ses 1, Erkek Ses 2, Erkek Ses (Hâfız) 1, Erkek Ses (Zâkir) 2, Ritim (Bendir-Dâire- Kudû m) 1, Ritim (Bendir-Dâire- Kudû m-Halî le-Erbâne) 1, Ney 1, Klâsik Kemençe 1, Bağlama (Dî vân Sazı, Azerbaycan  şık Sazı) 1/ TOPLAM 19'

AY: Doğru müzik terminolojisi ile Postnişin, Semazen (Semazenbaşı,Kadın Ses, Erkek Ses (Hafız-Zakir), Ritim (Bendir-Daire-Kudüm-Halile-Erbane),Ney,Klasik Kemençe,Bağlama (Divan Sazı, Azerbaycan Aşık Sazı) olacaktı.

Biz yıllardır, müzikte terminoloji konusunda çalışıyor, seminerler veriyor, uyarıyoruz. Terminolojisi olmayan bir alanın üniversite de işi olmaz. Ama, İTÜ TMDK`nın kuruluşunun 46. yılındayız. Bakanlığın yayımladığı ilandaki kelimeler, ifadeler yanlışın ötesinde olmuş. Şimdi görüşlerimizi açıklayalım

B- ÖZEL ŞARTLAR

1- En az Güzel Sanatlar Lisesi müzik bölümü ya da konservatuarın lise bölümü veya fakülte ya da dört yıllık yüksekokul mezunu olmak, (Bununla ilgili 07.08.2020`de müzik akademisyenleri ile yapılan toplantıda görüşler açıklandı ve ayrı bir yazı olarak köşemde yer verdim.)

2- Stajyer postnişî n adayları için

- Tarî kat zikirleri bilgisi ve bir zikir âyinini teknik ve sanatsal açıdan sevk ve idare edebilme yeteneğine,

AY: 'Tarikat,ayin' olacak.

- Kur`ân-ı Kerî m tavrıyla Kur`ân-ı Kerî m okuyabilme yeteneğine,

AY: 'Kur`an-ı Kerim' olacak. Ancak 'Kur`an-ı Kerim tavrıyla Kur`an-ı Kerim okuyabilme' ne demek? Kur`an-ı Kerim kaçtürlü okunuyor ki? Tavır varsa 'Kur`an-ı Kerim`i tavrıyla okumak' doğru cümle değil mi?

- Tasavvuf kültürü ile dinî literatürün gerektirdiği Arapça ve Farsça sözcük dağarcığı ile kavram bilgisine,

AY: 'Dini' olacak. Tasavvuf kültürü= dinin emirlerine uyup, yasaklarından kaçarak kalbi kötü huylardan temizleyip, iyi huylarla doldurmak demektir. Dinî literatür= Din edebiyatı. Sözcük dağarcığı=Kelime haznesi. Kavram bilgisi= bir düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı, anlamı, anlam yükü.Bütün bunlarda bilgi sahibi olmak kolay değil.

- Kasî de tavrı bilgisine,

AY: 'Kaside' olacak. Kaside: Kaside tavrı= Beyit sayısı en az 15-30-33 ile en çok 99 arasında olan kasideyi, kendisine has üslup ve tavrı ile okumaktır.

- Dinî mû sikî formları, repertuar bilgisi ve icrâ yeteneğine,

AY:' 'Dini, musıki, repertuvar, icra' olacaktı. Dini musıki formları şunlar: Mevlevî âyini, mersiye, kaside, ism-i celâl, durak, şugul, savt, nefes,na t ve ilahi formları.

- Genel tasavvuf tarihi ve kültürü bilgisine sahip olmak.

3- Stajyer semâzen (semazen olacak) adayları için

- Sınavın yapıldığı tarih itibarıyla stajyer semâzenbaşı adayları için 41 (kırkbir), stajyer semâzen adayları için 31 (otuzbir) yaşından gün almamış olmak,

AY: 'Semazenbaşı, kırk bir, otuz bir' olacak. Semazenbaşı: Mevlevi ayinlerinde semazenleri kontrol ederek usulüne uygun şekilde sema etmelerini sağlayan, semayı yöneten ve Mevleviliğe yeni intisap edenlere sema öğreten Mevlevi Dedesi. Semazen: sema meşketmiş veya sema yapan/dönen Mevlevi`dir. Burada yaşın özellikle ayarlandığı anlaşılıyor.Çünkü, semazenbaşı oldun, orta yaşlı olabilir ama, semazenlerin daha gençolması gerekiyor.

- Orantılı boy ve kilo ölçülerine,

AY: Çok muğlak bir ifade. İdeal kilo değeri, sağlıklı yaşam sürebilmek ve daha rahat hareket edebilmek için boy ile orantılı kilo değeridir.Keşke hiçkonulmasaymış. 'Sahneye ve sema yapmaya uygun vücut yapısına sahip olmak' gibi yazılabilirdi.

- Ses duyma, ritim algılama ve entonasyon yeteneğine,

AY: 'Ses duyma' ne demektir? Ses işitme veya duyma, canlıların etraflarında oluşan sesleri işitme organları vasıtasıyla algılamasıdır. Burada 'müzikal bir cümleyi duyma,ifade etme' denilebilirdi.

Entonasyon bir müzisyenle ilgili olup, müzisyenin sesi yönlendirme ve tonlama becerisidir.Solist için asla kullanılamaz. Entonasyon, çalgıların vermesi gereken sesleri veremediği anlamına gelmektedir.Dolayısı ile semazenden istenemez;

- Özellikle Mevlevî Â yî ni repertuar bilgisine,

AY: 'Mevlevi Ayini, repertuvar' olacaktı.Özelli,kle' kelimesi fazladır, zaten sınav yapılan konu Mevleviliktir.

- Mevlevî Â yî ni formu ve usû lleri bilgisine,

AY: 'Mevlevi Ayini, usulleri' olacaktı. Bir üstteki ile birleştirilmeliydi.

- Mevlevî lik Kültürü bilgisine,

AY: 'Mevlevilik kültürü' olacaktı. Yine aynı yanlış istek. Bir üstteki iki madde birleştirilmeliydi.

- Sahne uyumuna sahip olmak.

AY: Nasıl? Yukarıda 'orantılı boy ve kilo ölçülerine uyum' istenmişti. Saç,sakal,kıyafet v.b. mi?

4- Stajyer ses sanatçısı adayları için (Aynı maddeler için yukarıdaki açıklamalarım geçerlidir.)

- Ses duyma, ritim algılama ve entonasyon yeteneğine,

- İyi düzeyde nota ve nazariyât (makam, usû l ve ses sistemleri özellikleri) bilgisine,

AY: 'Nazariyat, usul' olacaktı. Ses sistemleri özellikleri`ne değil, 'Ses sistemleri bilgisine,' olmalıydı.

- Dinî ve lâ-dinî mû sikî form, repertuar bilgisi ve icrâ yeteneğine,

AY: 'Dini, la-dini musiki, repertuvar,icra' olmalıydı.

- Klâsik üslû p ve tavırda icrâ kabiliyetine,

AY: 'Klasik üslup ve tavırda icra' olacaktı. Şartları hazırlayanlar kabiliyet-yetenek arasında sürekli bocalamışlar.

- Sözlü repertuarın gerektirdiği düzeyde telaffuz ve diksiyona,

AY: 'Repertuvar' olacaktı. Sözlü repertuvarın gerektirdiği düzey nedir? Nasıl tespit edilmiştir.Bunun yerine, 'Sözlü eserlerdeki telaffuz ve diksiyona,' denilebilirdi.

- Sahne uyumuna,sahip olmak.

5- Stajyer erkek ses sanatçısı (Hâfız) adayları için

- Ses duyma, ritim algılama ve entonasyon yeteneğine,

- İyi düzeyde nota ve nazariyât (makam, usû l ve ses sistemleri özellikleri) bilgisine,

- Kur`ân-ı Kerî m sû relerinin tümüne ilişkin hâkimiyete,

AY: 'Kur`an-ı Kerim, sure, hakimiyet' olacaktı.Kuran-ı Kerim in 114 sure, 6666 ayet, 30 cüz den oluştuğu kabul edilir.Bu,gençsemazenler için 'çok iddialı' bir şarttır. Acaba, şartları belirleyenlerle, sanatçıları seçen jüri üyeleri kimlerdir?, merak ettik.

- Tecvî d ve kırâat bilgisine (Aşere, takrî b, tashî h-i hurû f),

AY: 'Tecvid,kıraat, (Aşere, takrib, tashih-i huruf olacaktı.

Tecvid: Kıraat ilmi içinde yer alan, Kur an okuma usulü ve ilmidir.

Kıraat: Kuran-ı Kerim in serbest okunuşu, her defasında farklı okunan,tonu ve içeriği de değiştiren bir yöntemdir.

(Aşere, takrib, tashih-i huruf),

- Kur`ân-ı Kerî m tavrıyla Kur`ân-ı Kerî m okuyabilme yeteneğine,

- Kasî de tavrı bilgisine,

- Klâsik üslû p ve tavırda icrâ yeteneğine,

- Dinî mû sikî formları, repertuar bilgisi ve icrâ yeteneğine,

- Genel tasavvuf tarihi ve kültürü bilgisine,

- Branşın gerektirdiği düzeyde telaffuz ve diksiyona,

AY: Yukarıda neydi cümlemiz? 'Sözlü repertuvarın gerektirdiği düzeyde telaffuz ve diksiyona,' yanlıştı, 'Branşın gerektirdiği düzeyde; .' Yanlış cümle.

- Sahne uyumuna sahip olmak.

6- Stajyer erkek ses sanatçısı (Zâkir) adayları için

- Ses duyma, ritim algılama ve entonasyon yeteneğine,

- Tasavvuf Kültürü, zikir kalıpları form bilgisi, uygulama ve hançere kullanma yeteneğine,

- Dinî mû sikî formları, repertuar bilgisi ve icrâ yeteneğine,

- Klâsik üslû p ve tavırda icrâ yeteneğine,

- Branşın gerektirdiği düzeyde telaffuz ve diksiyona,

- Sahne uyumuna sahip olmak.

7- Stajyer saz (ritim, ney ve kemençe) sanatçısı adayları için

AY: Yıllardır, üniversitelerde bilim/sanat dili olarak 'saz' değil, 'çalgı' kabul edildi diyoruz, ama anlatamıyoruz.

- Ses duyma, ritim algılama ve entonasyon yeteneğine,

- İyi düzeyde nota ve nazariyât (makam, usû l ve ses sistemleri özellikleri) bilgisine,

- Dinî ve lâ-dinî mû sikî form, repertuar bilgisi ve icrâ yeteneğine,

- Stajyer ritim sanatçısı adayları dışındaki adayların taksim formu bilgisi ve icrâ yeteneğine,

AY: Cümle kuruluşundan ritim sanatçısı`dan icra yeteneği istenmiyor algısı çıkıyor. 'Ney-Kemençe çalgısı adaylarının taksim formu bilgisine ve ritim sanatçısı dahil icra yeteneklerine, gibi olabilirdi.

- Klâsik üslû p ve tavırda icrâ yeteneğine,

- Sahne uyumuna sahip olmak.

8- Stajyer bağlama (Dî vân Sazı, Azerbaycan  şık Sazı) sanatçısı adayları için

- Ses duyma, ritim algılama ve entonasyon yeteneğine,

- İyi düzeyde nota ve nazariyât (makam, usû l ve ses sistemleri özellikleri) bilgisine,

- Dinî ve lâ-dinî mû sikî yanında, özellikle Tasavvufî Halk Müziği form, repertuar bilgisi ve icrâ yeteneğine,

AY: Müzik terminolojisi`nde 'Geleneksel Halk Müziği' terimi olmadığı gibi 'Tasavvufi Halk Müziği' terimi de yoktur. Halk müziği formları arasında, tasavvuf-inançağırlıklı olarak yer alan ezgilere isimler verilmiştir İlahi, Nefes, Savt, S(Z)a(s)mah, Gülbang,Deyiş v.b.

- Açış ve/veya taksim formu bilgisi ve icrâ yeteneğine,

- Tasavvufî Halk Müziği üslû p ve tavrında icrâ yeteneğine,

- Sahne uyumuna sahip olmak.

Sonuç: Bilim herkes için geçerlidir. YÖK ayrı, MEB ayrı,Kültür Bakanlığı ayrı bilim dili ve terminolojisi oluşturamaz. Keşke, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü yetkilileri, 'biz biliriz' yerine konu ile ilgili çalışan akademisyenleri çağırsalardı ve bizde eleştirmek zorunda kalmasaydık. Akademisyen çağrıldıysa, kimler olduğunu da öğrenmek isteriz.