Teknolojinin gelişmesi ile birlikte zamanla insanlar yanından geçip öylece gittikleri, dönüp bakma gereği bile   duymadıkları saat kulelerinden bahsedeceğim bu yazımda.  İlk saat kulelerinin 13. yüzyılda İngiltere ve İtalya da yapıldığı bilinir. Saatler, ilk önce kilise ve saray kulelerinde görülür. Bu birliktelikten duyulan memnuniyet, mimariye de yansır ve saat-kule birlikteliği güçlenir. 14. yüzyılda yaygınlaşan saat kulelerinin, 16. yüzyılın sonunda Osmanlı topraklarına geldiği bilinir. Saat kulelerinin Anadolu da yaygınlaşması 19. yüzyıl sonunu bulur. Saatlerine bakma gereği duyulmayan, Saat kulelerin tarihi misyonunu, kıymetini vurgulayan bir müze olduğunu, Dolmabahçe de bir saat müzesi olduğunu biliyor muydunuz?
Dolmabahçe Sarayı Saat Müzesi kurucusu Şule Gürbüz, 'kule saatlerinin ilk yıllarında hiçbir zaman ezan saatlerinin getirdiği kesinliği sağlayamadığını, muvakkitlerin ise bu hesaplamayı harfi harfine doğru yapabildiklerini' belirtmiş.
İstanbul un ilk saatli kulesi olarak bilinen Nusretiye Saat Kulesi, şehrin en merkezi noktalarından birine inşa edilir. Hala merkezi noktada olmasına rağmen sadece bilenlerin görebildiği çok özel bir eserdir Nusretiye Saat Kulesi. Günümüzde İstanbul Modern Müzesi nin sınırlarında olan saat kulesi, Nusretiye Camii nin de dahil olduğu kompleks içinde inşa edilir. Zafer, başarı anlamına gelen nusret sözcüğünden ismini alan yapılar grubunda olduğu için Nusretiye Saat Kulesi, Tophane Saat Kulesi olarak da bilinir.
Kulenin mimarının Bali Balyan olduğu kabul edilir. Saat kulesi,1913 yangınında zarar görür ancak talihsizliği bununla bitmez. 1950 lerde Menderes in yol çalışmalarının kurbanlarından biri olur. Yıkılmaktan kurtulur ama Nusretiye Kasrı nın yanından alınarak bugünkü yerine taşınır. Bu nedenle, çok işlek bir yerde olmasına, önünden günde binlerce insan ve aracın geçmesine rağmen fark edilmez. Aynı külliyenin parçası olan çeşme ise Maçka ya taşınır.Bahçesinde yer alan/yer aldığı Modern Sanat Müzesi ne nazire yaparcasına tüm zarifliğiyle duran saat kulesi, maalesef son derece bakımsız halde. Nusretiye Saat Kulesi, mimarisi ile de çok özel bir yapıdır. Dört cephesi eş olarak tasarlanan kulenin, yapıldığı dönemde dört tane olan saat kadranından çoğu günümüze ulaşamaz. Saatin akrep ve yelkovanları da kalmasa da eski yazı ile yazılmış Zenit kelimesi halen okunuyor.Aşağıdan yukarıya doğru giderek incelen ampir üsluplu kule, kare plana oturuyor. 15 metre yüksekliğindeki eser, silmelerle dört kata ayrılıyor. Kuleye, zemindeki sütunlar arasındaki kapıdan çıkılıyor. Buradaki çift sütunları, birinci katta İyon başlıklı yivli silmeler takip ediyor. İkinci katta sütunların yanında, kemerli pencereleri etrafındaki bitkisel kabartmalar çok zarif. Kubbeyle örtülü son katta, sadece deniz cephesinde saat kadranını dikkati bakarsanız farkedersiniz. Şehrin en eski saat kulesinde giriş kapısında Abdülmecid tuğrasını da görebilirsiniz.
  Saat müzesi, sarayın Harem Bahçesi nde bulunan eski İçHazine binasında yer alır. Milli Saraylar Saat Koleksiyonu na ait saatlerin sergilendiği saat müzesi 2004 te açılır.
Türkiye nin ilk ve tek saat müzesinde, birbirinden kıymetli 71 adet saat bulunmaktadır. 18. ve 19. yüzyıl İngiliz otomatlarından Fransız ustaların marifeti olan mekaniklere, Fransız altın kaplama konsol saatlerinden Osmanlı Mevlevi saat ustalarının olağanüstü eserlerine birçok değerin sergilendiği müze önemli. Sergilenemediği için kapalı alanlarda muhafaza edilen saatler, sekiz yıl gibi oldukça uzun bir sürede, titiz bir tamir sürecinden geçer.
Dolmabahçe Saat Müzesi ne düşürün yolunuzu. Sergilenmekte olan ünlü İngiliz saat ustası George Prior ın müzikli otomatlarını seyredin. Ahmet Eflaki Dede nin son yaptığı 9 numaralı saati, Mevlevi ustalar Mehmet Şükrü ve Mehmet Muhsin in eseri türbülon saatleri olağanüstü güzellikte. Sadece ülkemiz için değil dünya mekanik saat koleksiyonları içinde önemli yere sahip olan, Es-Seyyid Süleyman Leziz in muhteşem astronomik saati ve Osman Nuri nin decimal saatini de görebilirsiniz.
Tarihe tanıklık eden İstanbul da ki saat kulelerini gelin birlikte bir de bu gözle gezelim.
1. Dolmabahçe Saat Kulesi
Sultan Vahdettin`in ülkeyi terk etmesinden Mustafa Kemal`in ölümüne, işgal güçlerinin çekilişinden altıncı filonun denize dökülmesine kadar birçok tarihi olayın tanığı, Bezmi Alem Valide Sultan Camii ile Dolmabahçe Sarayının Saltanat Kapısı arasında yer alan İstanbul`un düzenli çalışan tek saat kulesi, haftada bir kuruluyor. Her bir cephesinde saat bulunur. Saatler Fransız imalatıdır. Deniz tarafındaki saat ayrı kurulurken, diğer üçünün kurulması birlikte olur.
Dolmabahçe Kulesi`nin ayrı bir özelliği. Latin harflerinin kabulünden sonra değiştirilen Fırtına, rüzgâr, yağmur, mütehavvil, eyi hava, sabit hava` ibareleriyle bugün de hava durumu takip edilebiliyor.
Saatçibaşı Johann Meyer tarafından takılan Paul Garnier markalı saat 1979`da kısmen elektronik sisteme çevrildi ve çalışmaya devam ediyor.
  2. Büyükada Saat Kulesi
Tatilcilerin buluşma noktası olan saat kulesi vapurdan iner inmez bizi karşılayan ilk tarihi yapıdır. Küçük boyutta ancak şirin olan bu eser adanın simgelerinden biridir. Tarih kitapları ve eski fotoğraflar, ilk İskele Meydanı ve Saat Kulesi`nin bugünkünden çok farklı olduğunu gösterse de,rengarenk çiçek desenleriyle süslü Saat Kulesi ve İskele Meydanı,gerçek bir Ada simgesi ; Saatin altında iskeleye sırtını verip çektirdiğin resim, Büyükada`ya en az bir kez geldiğinin resmidir:)
3. Tophane Saat Kulesi
İstanbul`un en eski saat kulesidir. Mimarının Balyanlar olduğu söylenmektedir. Kare kesitli katlarla yukarı doğru kademeli olarak daralan yapı, en tepedeki saatli bölümle birlikte dört kat olarak inşaa edilmiştir .Denize bakan kapısının üzerinde yıpranmış bir Abdülmecit arması bulunmaktadır, Son katta her cephede, girland içine alınmış, daire biçimli, Zenith marka saatler vardır.1913`de geçirdiği yangından sonra uzun bir süre harap durumda kalan ve bir süre depo olarak kullanılan kule, 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansının desteğiyle restore edilmiş ve bugünkü görünümüne kavuşmuştur.
4. Yıldız Hamidiye Saat Kulesi
İstanbulun Beşiktaş ilçesi Yıldız semtinde bulunur, Hamidiye Saat Kulesi olarak da bilinen kule, giriş kapısı üzerinde bulunan tuğradan anlaşıldığı üzere,II. Abdülhamit tarafından 1889-1890 yılları arasında yaptırılmıştır. Köşeleri kırık dört cepheli(sekizgen) olarak inşaa edilen saat kulesinin mimarı Sarkis Balyan`dır. Kulenin ilk katında dört adet yazıt, ikinci katında bir termometre ve barometre, en üst katında ise saat odası bulunur. Saat kulesinin dekoratif çatısı üzerinde bir pusula, zirvesinde ise bir rüzgar gülü vardır. Yıldız Saat Kulesi,1993 yılında bir onarım geçirmiştir.
5. Şişli Etfal Hastanesi Saat Kulesi
Şişli Etfal Hastanesi Saat Kulesi, Sultan II. Abdülhamit tarafından 1899`da yaptırılan 'Hamidiye Etfal Hastanesi'nin bahçesinde yer alır. Kulenin mimarı Mehmed Şükrü Beydir. Hamidiye Etfal Hastanesinin orijinal yapılarından bir tek bu yapı sağlam kalabilmiştir.
İstanbul'un saat kuleleri
Erkan DEMİRYÜREK
Yorumlar