Trafik akışı genellikle temel kurallara göre düzenlenir ve sağdan veya soldan akan trafik, trafiği düzenlemek ve kazaları önlemek amacıyla kullanılır.
Ancak dünya genelinde trafik akışı tek bir yönde değil, farklı ülkelerde farklı kurallara göre düzenleniyor. Dünya nüfusunun %66'sı araçlarını sağdan akan trafikte sürerken, kalan %34'ü soldan akan trafikte seyir halindedir. Soldan akan trafik için ayrılmış yollar, tüm yolların %28'ini oluştururken, sağdan akan trafik için ayrılan yolların oranı %72'dir.
Ülkeler arasında direksiyonun hangi tarafta olduğu farklılık gösterebilir.
Örneğin, kendi ülkemizde direksiyon solda olmasına alışkınız; ancak tüm ülkelerde araçlar aynı şekilde soldan direksiyonlu değildir. Otomobil üreticileri, farklı ülkelerin trafik şartlarına göre hem sağdan hem de soldan direksiyonlu arabalar üretip pazarlama yaparlar. Dünya genelinde ülkelerin yaklaşık üçte birinde trafik soldan akar durumdadır. Bu durum, uluslararası araç üreticilerinin farklı trafik akışı sistemlerine göre üretim yapmasına ve pazarlama stratejilerini bu doğrultuda belirlemesine neden olmaktadır.
SOL DİREKSİYON NERDEN GELDİ?
Trafik akışının sağdan olduğu Avrupa, bu düzenlemeyi 18. yüzyılda Napolyon'un solak olması nedeniyle aldı. Napolyon, Avrupa'da fethettiği bölgelerde yolculukların eski Roma dönemi gibi sol taraftan değil, yolun sağ tarafından yapılmasını sağladı. Ancak, bu değişiklik Britanya'da geçerli olmadı, çünkü Napolyon'un hakimiyeti Britanya'ya ulaşamadı.
Amerika'da atlarla seyahat edildiği zamanlarda, sürücüler sağ eldeki kırbaçla atları kontrol etmek için sol arka at üzerinde oturmayı tercih ettiler. Bu tercih, Amerika'da yolculukların sağ taraftan yapılmasına sebep oldu. Ancak, 19. yüzyılın başlarında yollar taş döşenmeye başladığında, sürücüler yoldan uzaklaşmamak için sağ arka at üzerinde oturmaya devam ettiler. Bu durum, hem trafik akışının sağından ilerlemeyi hem de sürücünün sağ tarafta oturmasını sağladı.
Otomobillerin üretildiği dönemde de bu alışkanlık değişmedi. Henry Ford'un ilk arabası olan Model A, sağ tarafta direksiyona sahipti. Bu geçmiş alışkanlıkların etkisiyle birçok ülkede sağ taraftan trafik akışı ve sağ tarafta direksiyon kullanımı günümüze kadar devam etti.
Sağdan ve soldan akan trafik sistemlerinin bazı temel farkları vardır:
Soldan Akan Trafik Özellikleri:
- Trafik soldan akar.
- Geçiş için sağ şerit kullanılır, karşıdaki aracı geçmek için sağ şerit kullanılır.
- Karşı yönden gelen trafik sağ şeritte seyreder.
- Trafik işaretleri çoğunlukla yolun sol tarafında yer alır, sürücülerin görüş alanında.
- Araçlar trafik döngülerinde saat yönünde döner.
- Yayalar yolun sağından başlayarak karşıya geçerler.
- Araçların şoför mahalli sağ tarafta bulunur.
- Kaldırımın olmadığı yerlerde yayalar yolun sağından yürümek zorundadır.
Sağdan Akan Trafik Özellikleri:
- Trafik sağdan akar.
- Geçiş için sol şerit kullanılır, sol şerit kullanılarak öndeki araç geçilir.
- Karşı yönden gelen trafik sol şeritte seyreder.
- Trafik işaretleri çoğunlukla yolun sağ tarafında, sürücülerin görüş alanında yer alır.
- Araçlar trafik döngülerinde saat yönünün tersine döner.
- Yayalar yolun solundan başlayarak karşıya geçerler.
- Araçların şoför mahalli sol tarafta bulunur.
- Kaldırımın olmadığı yerlerde yayalar yolun solundan yürümek zorundadır.
Çoğu ülke, tarihsel geçmişlerine ve yerel koşullara bağlı olarak trafik akışını belirlemiştir. Örneğin, bazı ülkelerin geçmişinde atlı arabalarla seyahat edilirken, savaş zamanlarında silah taşıma ve düşmanlardan korunma amaçlarıyla sağdan veya soldan yol kullanımı tercih edilmiştir. Bu tercihler zamanla yerleşik hale gelmiş ve modern taşımacılık sistemlerine de yansımıştır.
Türkiye gibi sağdan akan trafik kullanan ülkeler genellikle 20. yüzyılın başlarında bu yöne geçiş yapmıştır. Ülkeler arasındaki bu farklılıkların temelinde bir standardizasyon eksikliği de bulunuyor. Örneğin, Britanya gibi bazı ülkelerin soldan trafik kullanmasının tarihsel nedenleri olduğu gibi, Avrupa'nın diğer bölgelerinde sağdan trafik tercihi başka sebeplere dayanabilir.
Bu farklılıkların nedeni bazen coğrafi ve askeri sebeplerle ilişkilendirilirken, bazen de yerel alışkanlıklar ve tercihler etkili olmuştur. Günümüzde uluslararası taşımacılık ve ticarette bir standart oluşturulmaya çalışılsa da, her ülkenin bu konuda farklı alışkanlıkları ve tarihsel geçmişi bulunuyor. Bu da trafiğin farklı yönlerde akmasına neden olan birçok faktörden sadece birkaçı.
