Besmele anlam ve mahiyeti

Besmele: ‘Bismillâhirrahmânirrah&icirc m’ sözünün kısaltılmış şekli. Hayırlı ve helâl bir işe başlarken, Allah ın adını anmak ve bu adla işe başlamak için besmele çekilir. Bismillâhirrahmânirrah&icirc m: ‘Rahmân ve Rah&icirc m Allah ın adıyla (başlarım)’ anlamına gelir.Besmeleyi ‘esirgeyen, bağışlayan Tanrı nın adıyla’ gibi yanlış yanlış olduğu kadar gaflet ve cehalet kokan tercümeyi kabul etmek mümkün değildir. ‘Allah’ lafzı, özel isim olduğu ve Yaratıcımızın tüm güzel isimlerini içinde barındıran bir anlam taşıdığı için başka bir dile tercüme edilemez.

Ayrıca ‘esirgeyen’ tabiri çok yanlış bir tercümedir. Türkçede ‘esirgemek’, daha çok olumsuz bir sıfat anlamında kullanılır. Saklamak, korumak gibi anlamlarından daha çok kıyamamak ve cimrilik yapmak manalarında kullanılır ki Allah ın Rahman sıfatının kesinlikle karşılığı değildir. Kur ân-ı Kerim`in ilk nazil olan Ayet-i kerimesi ‘Yaratan Rabb inin adıyla (besmele çekerek) oku!..’ (Alak: 96/1) mealinde olup emir sıgasıyla inzal buyrulmuştur. Bu emir sadece Peygamber Efendimize değil, bütün müminleredir. Çünkü usul-i tefsirde kaidelerden birisi de: ‘Sebebin husus&icirc olması, hükmün umum&icirc olmasına mâni değildir’ cümlesiyle ifade olunmuştur.

Müminler meşru (şer i, mübah) bir işe başlarken ‘Besmele-Hamdele ve Salvele’ getirmeyi ihmal etmezler. Çünkü bilirler ki, bu usule riayet edilmeden başlanan herhangi bir işte, mutlaka bereketsizlik ortaya çıkar. Kur ân-ı Kerim okurken, hayvan keserken, abdest alırken, namaz kılarken ve av ile meşgul olurken besmeleyi ihmal etmezler. Kaldı ki hayvan keserken, ava silah atarken ve ava köpeği salarken besmele çekmenin kati delille (nassla) sabit olduğunun şuurundadırlar. Aksi davranışın, yani besmeleyi kasten terk etmenin elde ettikleri eti haram kılacağını bilirler. Kur ân-ı Kerim`de Fir avn kıssası haber verilirken, sihirbazların ‘Kaal&ucirc bi izzeti Fir avne’ (Fir avn ın izzeti için) diyerek asalarını yere bıraktıkları beyan edilir.

Bilindiği gibi Fir avn kelimesi ‘RA ilâhının oğlu’ anlamına gelen bir terkiptir. Fir avn, Mısır`ı ‘RA’ ilâhı adına yönetirdi. Tabii bu, bugünkü çağdaş ideolojilerden farklı bir tutum değildi. Dikkat edilirse sosyalist ülkelerin yöneticileri, başta Karl Marx olmak üzere, Lenin ve diğer teorisyenler adına sistemi sürdürürler. Kapitalizm de de durum bundan farklı değildir. Genel olarak her ülkede, iktidar durumunda olan ideoloji, aynı metotlarla ayakta tutulur. Her işe başlarken, o ideolojinin kurucusunun adını anmak zarurettir. Dolayısıyla, Fir avna bağlı olan sihirbazların kıssasında, bu hususun beyan edilmesi, sürekliliğinin bir belgesidir.

İslâmiyet ten önce Araplar, herhangi bir işe başlarken, bağlı bulundukları ilâhlarının adlarını anarak başlarlar, meselâ, Bismi l-Lat (Lat ın ismiyle), Bismi l-Uzza (Uzza nın ismiyle) derlerdi. Her kavimde buna benzer sözlerin kullanıldığı ve meselâ bir hizmetlinin, âmirinin verdiği bir emri yerine getirirken, ‘Bunu falanın adına yapıyorum’ demesi âdettendir. Resulullah (s.a.s.), İslâm dinini tebliğ etmeğe başladıktan sonra, cahiliye Araplarının kullandığı sözü değiştirmiş ve, ‘Ey Allah ım, senin adınla’ anlamına gelen, ‘Bismike Allahümme’ ve ‘Allah ın adıyla’ anlamına gelen, ‘Bismillahi’ sözlerini kullanmıştır. Ancak Kur an-ı Kerim`de Neml suresinin otuzuncu ayeti nazil olduktan sonra besmele son şeklini almıştır.

Bu ayette Süleyman (a.s.) tarafından yazılan bir mektup söz konusudur. Mektupta ‘Bu mektup Süleymandan dır ve Rahman, Rahim olan Allah ın adıyla başlamaktadır.’ denilmektedir. Kısaca besmele dediğimiz ve ‘Rahman, Rahim olan Allah ın adıyla’ anlamına gelen Bismi llahi r-Rahmani r-Rahim in Kur ân-ı Kerim`den bir ayet yahut bir ayetin bir kısmı olduğu anlaşılmaktadır. ‘İşime, Rahman ve Rahim olan Allah ın adıyla başlıyorum.

O nun emriyle ve O nun için bu işin başındayım ve O nun adına teşebbüste bulunuyorum, O nun emriyle yapıyorum. Çünkü bu başladığım işin tamamlanmasında gerekli olan kuvvet ve kudret O nun tarafından bana verilmiştir ve O ndandır. O bana bu kuvvet ve kudreti vermezse ben bu işi tamamlayamam.’ Helâl ve hayırlı bir işe başlarken, Allah ın adını anmak, her Müslüman`ın üzerinde titizlikle durması gereken görevlerindendir. Kur an-ı Kerim`de buna işaret eden pek çok emirler, vardır. ‘Atalarınızı andığınız gibi, hatta daha çok Allah ı anın.’ (el-Bakara: 2/200) ‘Namazlarınızı kıldıktan sonra, ayakta otururken ve yanlarınızın üzerinde iken Allah ı anın.’ (en-Nisa: 4/103) ‘Rabbi`nin adını an. İhlâs ile O na yönel.’ (el-Müzzemmil: 73/8) ‘Rabbi`nin adını sabah akşam an’ (İnsan: 76/25) Resulullah (s.a.s.) den nakledilen bir hadiste şöyle denilmiştir: ‘Bismillah ile başlamayan her ciddi iş noksandır.’