TDK'nin 2 milyona yakın söz içerdiği belirtilen Güncel Türkçe Sözlüğünün 12. baskısında bazı sözcüklerin yazılışını değiştirdi. Yorumlarımızla verelim;
1/ Doğubeyazıt (eski) / Doğubayazıt (güncel)
AY: Yıllardır kullanılan bu kelime, İstanbul Beyazıt ile tezat oluşturacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi onlarca yıldır bu meydanın adını Beyazıt Meydanı şeklinde yazmaktadır. O yüzden yaygın ve resmî kullanım doğru kabul edilmiştir... Şimdi o da değişecek midir?
2/ Horon vurmak (eski) / Horon tepmek (güncel)
AY: Halkın kullandığı “horon kurmak” çok yaygınken az kullanılan “horon tepmek” tercih edilmiştir. İkisi de kullanılmaya devam edecektir.
3/ Çiğ börek (eski) / çi börek (güncel)
AY: “Çiğ börek” halk arasında yaygın kullanılırken, neden “çi börek” tercih edilmesi anlaşılamamıştır. Çiğ börek kullanımı devam edecektir.
4/ Yeşilzeytin (eski) / yeşil zeytin (güncel)
AY: “Yeşilzeytinin” ya da “siyah zeytinin” bitişik yazıldığını ilk defa gördüm… Elbette ayrı yazılır, yazılıyordu da…
5/ Unvan (eski) / Ünvan (güncel)
AY: TDK “akademik dile” önem vermemiş, yıllardır oturtulmaya çalışılan “unvan”ı terk edip, halkın dilini tercih etmiştir.
6/ Marmara Ereğlisi (eski) / Marmaraereğlisi (güncel)
AY: En çok sorulan soru: “Ereğli ismi Türkiye'de kaç farklı ilde karşımıza çıkar. Cevap; “Zonguldak Ereğlisi ve Konya Ereğlisi İlçe olarak karşımıza çıkan Ereğli, Kocaeli Ereğlisi belde olarak bulunmaktadır.” Marmara Ereğlisi bugüne kadar hep ayrı kullanılmış.
7/ Yakan top (eski) / yakantop (güncel)
AY: “Yakan top” yazımı yaygındır, “yakantop” kullanınca ne değişecektir?
8/ Kümeden düşmek (eski) / küme düşmek (yeni)
AY: Küme düşmek · “bir spor takımının sezon bittiğinde sonuncu sıralarda yer alarak bir alt lige geçmesi” demek. Sözcükleri ekleriyle düşünmek gerek. Mesela: “Kümeden düşecek son takım da belli oldu.” yerine “Küme düşecek son takım da belli oldu.” mu diyeceksiniz. Ya da “küme kalan takım belli oldu.” mu yazacaksınız. Oluyor mu?
9/ Kayyum (eski) / kayyım (güncel)
AY: Son yılların -siyasette- en çok tartışılan sözcüğü. “Yasalarla belirlenen bazı durumlarda, başkasına ait bir işi görmek veya bir malı idare etmek için tayin edilen kimse” demek. Ama “kayyum” çok benimsenmişti, neden değiştirildi ki?
10/ Yeşilsoğan (eski) / Yeşil soğan (güncel)
AY: “Yeşilsoğanın” ya da “kırmızısoğanın” bitişik yazıldığını ilk defa gördüm… Elbette ayrı yazılır, yazılıyordu da…
11/ Hasıraltı (eski) / hasır altı (güncel)
AY: TDK, “Bu kelime genellikle hasır altı şeklinde yanlış yazılmaktadır. Doğru kullanımı hasıraltı şeklinde olmalıdır.” Demiş, şimdi fikir değiştirmiş. Neden? Bizce “hasıraltı” doğrusudur.
12/ Akça armudu (eski) / akçaarmut (güncel)
AY: “Akça armut” fidanı, armut fidanı çeşitleri arasında tercih edilen oldukça verimli bir armut cinsidir. Ayrı yazılması doğrudur. 3000 çeşit armut çeşidi vardır. Ön ek türünü belli eder; Santa Maria Armudu, Deveci Armudu vb.
13/ Sultan efendi (eski) / Sultanefendi (güncel)
AY: Osmanlılarda Padişahın Kız Kardeşleri İle Kızlarına Verilen Unvandır. Bitişik yazılması doğrudur.
14/ Akzambak (eski) / ak zambak (güncel)
AY: Ayrı yazılması doğrudur. “Ak” cinsini belli etmektedir. Benekli Zambak, Mor Zambak, Kum Zambağı vb.
15/ Yeşilbiber (eski) / yeşil biber (güncel)
AY: Zaten ayrı yazılıyordu; Sivri biber, Dolmalık biber, Çarliston biber vb.
16/ Boy bos (eski) / boy pos (güncel)
AY: Yaygın kullanılan “boy bos” tur. “TDK; ‘Boy pos’ uzun boy anlamına gelir” demiştir ki yanlıştır. Boy pos halk arasında b’nin p’ye dönüşmüş halidir.
17/ Pilili (eski) / Pileli (güncel)
AY: TDK nerden bulmuş bu sözcükleri. Her yerde “pileli” olarak bilinir ve kullanılır. Pilili’nin TDK sözlük anlamı şu şekildedir: “sıfat, pilisi olan, kırmalı, pilise.”
18/ Yürük (eski) / Yörük (güncel)
AY: Halk arasında çok kullanılan Yörükler; göçebe olan, çoğunlukla Anadolu dağlarında ve kısmen Balkan Yarımadası'nda yaşayan Oğuz kökenli bir Türk alt grubudur. Yörüyen, yürüyen, gezen anlamındadır. İkisi de kullanılır, ama “Yörük” doğrudur.
Bunların yanında TDK, sözlüğe "Türkiye'de yaşayan halk ve bu halkın soyundan olan kimse" tanımıyla "Türkiyeli" kelimesini ekledi. Sözcüğün eklenmesi farklı dil uzmanları tarafından tepkiyle karşılandı. Sosyal medya ayağa kalktı ve Türkiyeli sözcüğü sözlükten çıkarıldı. TDK, sorumlu olarak eski yönetimi gösterdi, soruşturma açıldığını açıkladı.
Bu arada TDK, Kadın Derneklerinin yıllardır süren “kadınlara yönelik aşağılayıcı ve küçümseyici ifadeler kaldırılsın” mücadelesi de karşılık buldu ve aşağıda ki sözcükler de kaldırıldı.
1/ Müsait: Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın)
AY: Bu sözcüğü hiç böyle düşünmemiştim. Toplumdaki yozlaşma sözlüklere yanlış mı etki edecek? Sokağın argosu mu bizi yönlendirecek? Günlük hayatımızda kullandığımız “sorun yok, sizi dinleyebilirim, hazırım vb.” anlamındaki “müsait” kullanılmayacak mı?
2/ Kirli: Aybaşı durumunda olan (kadın)
AY: Gençliğimde ve iş hayatımda, doğal olarak regl olan kadınlara bu sözcüğün kullanıldığını duymadım. Bu ergenlerin ve sokağın argo dili. Yapmayın, “kirli” güzel bir sözcüktür.
3/ Serbest: Ağırbaşlı olmayan, hoppa (kadın)
AY: Serbest; Çevresini gözeterek, rahatsız etmeyerek, “istediği gibi davranabilen, hiçbir koşula, sınırlamaya bağlı olmayan kişi” demektir. O zaman serbest piyasa, serbest bölge, serbest kürsü vb. kaldıracak mıyız? Yapmayınız!
4/ Esnaf: Kötü yola sapmış olan kadın
AY: Of..Of… Olacak iş değil. Kim hazırlamış bu sözcükleri? Esnaf; “Bağımsız çalışan, yaptığı iş sermayeden ziyade kol ve beden gücüne (emeğe) dayanan girişimcileri tanımlar. Zanaatkâr ve küçük ticarethane sahipleri de esnaf olarak anılır.” Çok güzel ve sevilen bir tanımdır. Yeni işyeri açana “sende mi esnaf oldun?” denir. Yine, argo gece hayatında çalışan kadınların kullandığı bir sözcüktür. Ama bu güzel sözcüğü kaldırmamamız anlamına gelmemelidir