Mısır Kralı Faruk’un sürgüne gönderilirken “Bir gün gelir, dünyada beş kral kalır. Dördü iskambil kağıtlarında, birisi de Büyük Britanya'da” dediği rivayet edilir.
Birleşik Krallık yine tarihi günlere hazırlanıyor. Kraliçe II. Elizabeth’in 70 yıl 214 günlük saltanatı, 96 yaşında ölümüyle sonlanmış, yerine oğlu III. Charles geçmişti. Kraliçe II. Elizabeth’in 2 Haziran 1953 günü şaşalı bir dini törenle yapılan taçgiyme merasimi, 70 yıl sonra oğlu Kral III. Charles için tekrar yapılacak.
II. Elizabeth, eşi Edinburgh Dükü Prens Philip ile 6 Şubat 1952'de Kenya'nın Sagana kentindeki bir gezi iken Kral olan babası VI. George’un ölüm haberi üzerine Kraliçe ilan edilir. Taçgiyme merasimi ise ulusal yas ve bu merasimin hazırlıkları sebebiyle onaltı ay sonra 2 Haziran 1953'te yapılacaktı.
Yeni Kral için 6 Mayıs 2023 Cumartesi günü yapılacak olan taçgiyme merasimi, Westminster Sarayının batısındaki Westminster Abbey kilisesindeki bir dini törenle gerçekleşecek. 6-8 Mayıs, bütün Milletler Topluluğu genelinde taçgiyme büyük öğle yemeğinin yanı sıra, İngiltere'nin dört bir yanında çeşitli kutlamalar yapılması bekleniyor. Taçgiyme merasimi için özel bir amblem bile tasarlanmış durumda.
Monarşilerde doğumlardan ölümlere farklı sosyal ve dini merasimler şaşalı bir şekilde icra ediliyordu. Son kalan monarşi olan Birleşik Krallıkta ise bu merasimlere devam ediliyor. Bunun en yakın örneğini yine II. Elizabeth’in ölümü akabinde yapılan ve haftalar süren merasimlerde görmüş olduk. Peki bu sadece İngiltere’ye has bir uygulama mı?
***
Türklerde Tahta Çıkış Merasimleri
Eski Türk devletlerinde yeni bir hükümdarın ilan edilmesi ve tahta çıkması devletin büyüklüğünü göstermesi bakımından büyük önem arz etmekteydi. Eski Türklerde tahta çıkış merasimi için uğurlu bir saat seçilirdi. Yeni hükümdar yüksek rütbeli iki kişinin refakatinde tahta oturur ve üzerinden etrafa paralar saçılır, büyük eğlenceler yapılır ve ziyafetler verilirdi.
Tarihi kaynaklar Emir Timur’un 9 Nisan 1370'te yapılan gayet gösterişli bir tahta çıkma merasimiyle Çağatay hükümdarı olduğunu yazar. Kendisi Cengiz soyundan gelmediği için han ünvanı alamamış, Çağatay hükümdarının kızı olan Saray Mülk Hanım’la evli olduğu için Emir ve Kürekân (damat) unvanlarını kullanmıştır.
İbn Bibi, Selçuklu hükümdarları İzzeddîn Keykâvus ve Alâeddîn Keykubâd’ın tahta çıkış merasimleri hakkında geniş bilgi vermektedir. Selçuklu hükümdarları tahta çıkacakları zaman ilk olarak, kendisinden önceki hükümdar olan babası veya kardeşinin ölümü sebebiyle üçgün boyunca yas tutulurdu. Konya başkent olduğundan ilk tahta çıkılan yer başka bir şehir olsa bile mutlaka Konya’da da tahta çıkılır, çeşitli merasimler ve eğlenceler düzenlenirdi. Bu merasimler için de halk büyük bir titizlikle hazırlanır, hükümdarın karşılanacağı yere birtakım hediyeler getirilirdi. Tahta çıkma merasimlerinde kurbanlar kesilir, altın dinar, gümüş dirhemler, kıymetli mücevherler saçılır ve büyük ziyafetler verilirdi.
Memluklerde yeni hükümdar, saltanat alayı ve maiyetiyle birlikte gelerek tahta otururdu. Emirler kendisine bağlı kalacaklarına dair Kur’an-ı Kerim üzerine yemin ederlerdi. Sonrasında halka duyurularak adına hutbe okunur ve halka ziyafetler verilirdi.
Osmanlılarda tahta çıkma merasimlerine cülus adı verilmekteydi. Cülus ve biat merasimi Topkapı sarayında yapılırdı. Babüsssaâde önüne altın kaplama saltanat tahtı çıkarılır, “Padişahım çok yaşa! Mağrur olma padişahım senden büyük Allah var!” nidalarının altında çavuşlar tarafından alkış tutulurdu. Padişah tahta oturduktan sonra Nakibüleşraf gelerek padişahı etekler ve ona dua eder. Ardından şeyhülislam ve sırasıyla vezirler, alimler, komutanlar ve devlet adamları padişaha biat ederlerdi. Eski Türk devletlerinden bu yana devam eden bir gelenek olan hil’at (kaftan) giydirme merasimi Osmanlılarda da yapılmaktaydı. Bu merasimlerle birlikte saltanat ilan edilir, yeniçerilere adet olduğu üzere cülus bahşişi dağıtılırdı.
Akabinde Padişah kılıçkuşanma merasimi için Eyüp Sultan Camii arkasındaki cülus yolu adı verilen sokaktan geçerek Eyüp Sultan türbesinde kılıçkuşanırdı. Bu merasim, Avrupa krallarının taçgiyme merasimine denktir.
