İnsan, bir kainat numunesidir adeta. NasıI ki kainat anasır-ı erbaadan (dört unsur: hava, su, toprak, ateş ) yaratılmıştır, insan da işte buna benzer olarak ahlat-ı erbaa dan (dört hılt: dem, balgam, safra, sevda) oluşmuştur.
Ahlat 'hılt`kelimesinin çoğuludur. Hılt da 'karışım`manasına geliyor. Bu sıvılar insan vücudunda, birbiri içinde karışmak suretiyle metabolizmayı oluşturur ve böylece onlara 'hılt`demişlerdir.
Batı'da hümoral patoloji, Doğu'da da ahlat-ı erbaa diye anılan bilimde, insan ve hayvan bedenlerinin ve psikolojisinin oluşumu, dört hıltın birleşiminden oluşmaktadır.
Yediğimiz yiyeceklerin özelliği, karaciğerde değişir, üzerinde etkileşimler yapılır ve sonunda dört şekle dönüşür:
Ateş - sarı safra -kuru ve sıcak
Hava - dem(kan) - nemli ve sıcak
Toprak - sevda ya da sovda (kara safra) - kuru ve soğuk
Su - balgam - nemli ve soğuk
Not: Dem kelimesi, Farsçada nefes ve Arapçada ise kan demektir. Fakat ahlat-1 erbaa daki dem, kanın bir parçasıdır, tam kendisi değildir.
İbn-i Sina bu dört hılt‘ın (sarı safra, dem, sevda, balgam) her insanda özel ve benzersiz bir şekilde karıştığını, kişiye özel bir denge oluşturduğunu söylemiştir. İşte kişiye özel ortaya çıkan ruhsal, bedensel, zihinsel özelliklerin bütünü, mizaçanlamının başka bir açıklamasıdır. Ahlat-ı erbaa'da dört temel mizaçtan bahsedilir: Safravi, demevi, sevdavi, balgami.
Bu hıltlar, birbirleriyle etkileşime girer ve kan akışına dengeli bir şekilde yerleşip görevlerini yerine getirirler. Aslında insan kanı, dört bölüm ya da dört katmandan oluşur. Bu bölümler üstten alta doğru ağırlıklarıyla hizalanır: Safra, Dem, Balgam ve Sevda.
100 cc kandaki bu hıltların miktarı, yaklaşık olarak :
1 cc safra, 49 cc dem, 49 cc balgam ve 1 cc sevda.
Bir veya daha fazla hılt kendi pozisyondan başka bir pozisyona girerse, ihtiyaçduyduğu yerde az veya fazla bulunursa veya kötü hılt (kalitesiz, bozuk hılt) oluşursa ağrı, hastalık oluşmasına sebep olur.
Her gıda, vücuda girdiğinde ahlat-ı erbaa üretir; fakat kendi mizacına bağlı olarak bu dört hıltlar arasında sadece bir hılt daha çok üretecektir.
Şöyle ki; bitki fotosentez esnasında vücudumuzun ihtiyaçduyduğu glikoz, protein, yağ, su ve karbonhidrat gibi maddeler üretir.
Bazı bitkiler veya meyveler de fotosentez boyunca daha fazla ısı toplarlar; incir, ceviz, zencefil gibi bu çeşit gıdalar, vücutta safra üretirler.
Bazı bitkiler marul, karpuz, salatalık, elma, semiz otu gibi gıdalar daha çok su toplarlar ve vücuttaki balgamın orantısını artırırlar.
Üzüm ve kavun gibi bitkiler ise temel unsurluları, hava olduğu için vücutta daha çok dem üretirler.
Mercimek, maş fasulyesi ve pirinçgibi gıdalarda da daha çok toprak nüfuz ettiği için vücutta sevda üretirler.
Özetle, Sıcak ve kuru unsurlar safra üretir,
Sıcak ve nemli unsurlar dem üretir,
Soğuk ve kuru unsurlar sevda üretir ve
Soğuk ve nemli unsurlar balgam üretir diyebiliriz.