İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın 17 Ocak’ta yapacağı Rusya ziyaretinde iki ülke arasındaki kapsamlı işbirliği anlaşmasını imzalayacağı belirtildi.
İran resmi ajansı IRNA’ya göre, İran’ın Moskova Büyükelçisi Kazım Celali, Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın Rusya’ya yapması beklenen resim ziyarete ilişkin açıklamada bulundu.
Tahran ve Moskova’nın kapsamlı işbirliği anlaşmasını imzalamaya ilişkin hazırlıklarına işaret eden Celali, “Bu ziyaret sırasında iki ülke arasındaki işbirliği anlaşması Dr. Pezeşkiyan ile Vladimir Putin tarafından imzalanacak.” dedi.
Celali, ziyaretin 17 Ocak 2025 tarihinde gerçekleşeceğini söyledi. Suriye’deki Baas rejiminin devrilmesi sonrası iki ülke liderleri ilk defa bir araya gelmiş olacak.
Ziyaret tarihinin ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın göreve başlayacağı tarih olan 20 Ocak’tan önce yapılması dikkat çekti.
İran’da ikinci turu temmuz ayında gerçekleştirilen cumhurbaşkanlığı seçimini reformcu aday Pezeşkiyan’ın kazanması sonrasında “batı yanlısı politikalar izleneceği” endişesiyle Rusya’nın İran ile kapsamlı işbirliği anlaşmasını imzalamayacağı yönünde haberler medyada yer almıştı.
Ekim ayında Rusya Federasyonu'na bağlı Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da düzenlenen BRICS Liderler Zirvesi kapsamında iki ülke liderleri bir araya gelmiş ve Putin söz konusu anlaşmaya ilişkin de açıklamada bulunmuştu.
Putin, Pezeşkiyan ile görüşmesinde "Yakında Rusya ile İran arasında kapsamlı stratejik ortaklık anlaşmasını imzalayabileceğiz. Bu belgeyi ve diğer önemli belgeleri imzalamak için ülkemize ayrı bir ziyaret yapma davetimizi kabul ettiğiniz için minnettarız." ifadelerini kullanmıştı.
İran ile Rusya arasında ticaret hacmi 2024 yılının ilk 9 ayında 3.3 milyar dolar olarak açıklanmıştı.
- İran ile Rusya’nın ticari ve askeri ilişkileri
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri operasyonlarının başlamasının ardından Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve batı ülkeleriyle artan gerilim diğer yandan nükleer çalışmalar nedeniyle İran’a uygulanan yaptırımların artması Tahran ile Moskova ilişkilerinde eskiye göre bir yakınlaşmayı beraberinde getirdi.
İran’ın Rusya'ya sattığı silahlı insansız hava araçlarının Ukrayna savaşında kullanıldığı yönünde çıkan haberler ve ABD ile Avrupalı yetkililerin açıklamaları üzerine İran önceleri bunu kabul etmezken daha sonra yapılan resmi açıklamalarda söz konusu silahların Ukrayna savaşı öncesi Moskova’ya satıldığı, savaşta kullanılmak üzere verilmediği ileri sürüldü.
İki ülke arasında uçak ve helikopter modernizasyonu, füze imalatı ve farklı silahların karşılıklı alınıp satılmasına ilişkin mutabakat ve anlaşmalar bulunuyor. Bu tür alış-verişler basına pek yansımasa da zaman içinde ya resmi açıklamalarda ya da sahada görülebiliyor.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ekim ayında yaptığı bir açıklamada Moskova ve Tahran’ın savunma alanında daha yakın işbirliğini içeren bir anlaşma imzalamayı amaçladığını belirtmişti. Bu açıklama da var olan anlaşmaların daha da ilerletilmesi anlamına geliyordu.
İran medyasında iki ülke arasında ekonomik ve ticaret başta olmak üzere çeşitli alanlardaki görüşmelerin hızlandığına ilişkin haberlerde Buşehr Nükleer Santralinin ikinci ve üçüncü güç ünitelerinin inşası ve Hürmüzgan eyaletindeki Sirik termik santralinde yeni projeler için hazırlıkların sürdüğü belirtilmişti.
Rus Gazprom şirketi ile imzalanan 40 milyar dolarlık anlaşma, Kiş, Kuzey Pars, Güney Pars enerji sahalarının geliştirilmesini öngören anlaşmalar, doğalgaz takasına ilişkin anlaşma, ticarette ürün takası uygulaması, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) projeleri, gaz ihraç boru hatlarının inşaatı, bilimsel ve teknolojik işbirliği gibi konular iki ülke ilişkilerinde önemli sayılabilecek adımlar olarak değerlendiriliyor.
İran atılan bu adımları ve üzerinde konuşulan projeleri yabancı sermaye ihtiyacını ve enerji sektöründeki eksiklikleri kısmen de olsa telafi etmek için fırsat olarak değerlendiriyor.
Son haftalarda İran’da yaşanan enerji tedarik sıkıntısı, elektrik ve gaz kesintileri Tahran yönetiminin enerji sektöründe Rusya ile yapacağı anlaşmalara ihtiyacı olduğunu gösteriyor.
Ukrayna savaşı sonrası farklı pazarlara açılan lojistik hatlarının kesilmesi de Rusya ile İran’ı yakınlaştıran meselelerden biri oldu. Hindistan'ı ve Körfez ülkelerini İran üzerinden Rusya'ya bağlayacak “Kuzey-Güney” uluslararası ulaşım koridoru ile ilgili projeler ise devam ediyor.
Rusya, BRİCS ve Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği sürecinde İran'a destek vermişti. Asya Ekonomik Birliği ile İran arasında serbest ticaret anlaşmasının imzalanmasının da 2025 yılında gerçekleşeceği açıklanmıştı.
Tahran ve Moskova 2011 yılında başlayan Suriye’deki iç savaş süresince Beşşar Esed yönetimindeki Baas rejimi ile işbirliği yapıyordu. Baas rejiminin devrilmesi sonrasında İran güçlerini Suriye’den çektiğini açıklamış Rusya Devlet Başkanı Putin de 4 bin civarındaki İran güçlerini kendilerinin tahliye ettiğini belirtmişti.
Baas rejiminin devrilmesi sonrası İran ve Rusya liderleri ilk defa bir araya gelmiş olacak.
