Coğrafi işaretin önemini birçok yazımda sıklıkla dile getiriyorum. Bu konudaki çalışmaları da yakında takip etmeye çalışıyorum. Coğrafi işaret, belirli bir coğrafi bölgede ve geleneksel üretim yöntemleriyle üretilen ürünlerin korunmasını sağlayan bir sistemdir. Coğrafi işaret tescili alan ürünler, ürünün kalitesini, özgünlüğünü ve gelenekselliğini garanti eder. Bu nedenle, doğru gıdaya ulaşmada coğrafi işaret büyü bir önem arz eder.
Coğrafi işaretin sağladığı faydalar
Ürünün kalitesini garanti eder. Coğrafi işaret tescili alan ürünler, belirli bir coğrafi bölgedeki belirli üretim yöntemleriyle üretilir. Bu, ürünlerin yüksek kalitede olmasını ve geleneksel özelliklerini korumasını sağlar. Antep Baklavası, Malatya Kayısısı gibi
Ürünün özgünlüğünü korur. Coğrafi işaretler, ürünün belirli bir coğrafi bölgeyle özdeşleşmesini sağlar. Bu, ürünün gelenekselliğini ve kültürel değerini korumaya yardımcı olur.
Ürünün rekabet gücünü artırır. Coğrafi işaretler, ürünün pazarda daha rekabetçi olmasını sağlar. Bu, ürünün daha yüksek bir fiyata satılmasına ve üreticilerin daha fazla kazanç elde etmesine yardımcı olur. Türkiye'nin yurt dışındaki tanıtımına önemli katkılar sağlar.
“Türkiye’nin artık ulusal bir coğrafi işaretler politikası olmalıdır”
Türkiye, coğrafi işaretler açısından büyük bir potansiyele sahip bir ülkedir. Ülkemizde, coğrafi işaret tescili almış veya alabilecek binlerce ürün bulunuyor. Bu ürünler, Türkiye'nin zengin kültürel ve biyolojik çeşitliliğini yansıtmaktadır. Ancak, bence Türkiye'nin yeterli ulusal bir coğrafi işaretler politikası yok. Mevcut durum, coğrafi işaretlerin korunması ve tanıtımı açısından yetersiz gibi geliyor bana.
Küreselleşmenin dayattığı sağlıksız ve küçük üreticileri yok eden endüstriyel beslenme tarzı, tüketicilerin yöresel ürünlere olan talebini önemli ölçüde artırmaktadır. Günümüz tüketicileri, tükettikleri ürünlerin köken ve kalitesi konusunda giderek daha duyarlı ve seçici hale geliyor. Bu nedenle, yöresel ürünler piyasaları, fonksiyonel ürünler piyasalarından sonra en hızlı büyüyen piyasalar arasında yer alıyor. YÜciTA, bu gelişmeler doğrultusunda, Türkiye'de yöresel ürünlerimizi koruyabilmek için ideal bir Coğrafi İşaretler sisteminin kurulmasını, yöresel ürünlere değer kazandırılarak sürdürülebilir kırsal
kalkınmanın desteklenmesini ve kültürel ve biyolojik çeşitliliğin korunmasını hedeflemektedir.
YÜciTA ne zaman kuruldu ?
Coğrafi işaret alanında güzel çalışmalar yapan YÜciTA adında bir STK ve başında değerli bir hocamız Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu var. YÜciTA gönüllülük esasına dayanan ve Türkiye’nin birçok bölgesinden, farklı kurum ve kuruluşlardan değişik kesim ve üyelerden oluşan bir araştırma ağıdır.
“Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı” (YÜciTA) , 3. Uluslararası Antalya Coğrafi İşaretler Semineri bitiminde, 15 Ekim 2012 tarihinde Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu ve Prof. Dr. Selim Çağatay tarafından kurulmuştur. YUciTA kökenleri itibariyle 1995 Barcelona zirvesi sonrası Akdeniz Üniversitesi bünyesinde faaliyete geçen “Akdeniz Ülkeleri Ekonomik Araştırmalar Merkezi”ne dayanmaktadır.
Türkiye ve Antalya’nın Akdeniz kimliği gözetilerek 23 Ekim 1997 tarihinde Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu ve ekibi tarafından kurulan bu Merkez, Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretlerle ilgili araştırmalarını Akdeniz ülkeleri ve Fransa Montpellier Akdeniz Tarım Enstitüsü ile birlikte yürüttüğü projeler çerçevesinde gerçekleştirmiştir.
Neler yapıyor derseniz hemen anlatayım, en son çıkarttıkları YÜciDER-Gİʼ nin 650 sayfalık 3. Sayısı ile bu alanda nasıl mücadele etiklerini bir kez daha gösterdiler. YÜciTA olarak, Cumhuriyetimizin 100.yılına armağan ettikleri YÜciDER-Gi' nin 3.sayı lansmanı, benim de katıldığım 13 Ekim 2023 tarihinde Gastronometro ev sahipliğinde gerçekleşti.
Coğrafi işaretleri ürünlerin önemi ve YÜciTA
Tarım, yerel coğrafya ve kültürel değerlerin bir araya geldiği, pandemiyle birlikte değeri daha da yükselen yöresel ürünlerin coğrafi işaretle tescillenmesi büyük önem taşıyor. Çünkü yörelerimizin kimlik kartları niteliğindeki bu coğrafi işaretler, bizi yani Türkiye’yi temsil ediyor. İşte YÜciTA' nın çalışmalarının odak noktasında yer alan bu konu, gönüllü bir araştırma ağı olarak, Türkiye'de ideal bir coğrafi işaretler sisteminin kurulmasını, yöresel ürünlere değer kazandırılarak sürdürülebilir kırsal kalkınmanın desteklenmesini ve kültürel ve biyolojik çeşitliliğin korunmasını hedeflemektedir.
Türkiye’nin tek coğrafi işaretler dergisi YÜciDER-Gİ
YÜciTA, Türkiye’nin eşsiz coğrafi işaretlerini daha geniş kitlelere ulaştırmak amacıyla çıkarttığı YÜciDER-Gİ söz konusu misyonun temsilcisi olmak ve geniş kitlelere yayılmasını sağlamak amacıyla 2021 yılında yayın hayatına başlamıştır. YÜciDER-Gİ’ sinin 3. Sayısı 10 bölümü ile geniş bir konu yelpazesinde 656 sayfadan oluşuyor. İçeriğinde bulunan; Coğrafi İşaretlere Uluslararası Yaklaşımlar, Yörelerimiz (Terroir/Teruar), Yöresel Ürünler, 7 Bölgeden 7 Tescilli Yemek, Özel konu: Peynir, 360 Derece Coğrafi İşaretler ve Slowfood-Terra Madre başlığını taşıyan bölümlerde farklı disiplinlerden uzmanlarca hazırlanmış ilgi çekici konular yer almaktadır. Ayrıca; 5 önemli gastronomi festivali ile YÜciTA çalıştayı ve etkinlik bölümleri, ülkemizin pek çok yöresinde gerçekleştirilen faaliyetleri zengin görsel ve anlatı ile okuyuculara sunulmaktadır.
Dergide yer alan bazı önemli konular
- “Tarım, turizm ve kültürün bağlantı noktası: Coğrafi işaretler ve gastronomi”
- “Sürdürülebilir gıda sistemleri ve coğrafi işaretler”,
- “Türkiye’nin yöresel ürünlerini tanıtmak ve bilgi paylaşımı için güçlü bir araç”,
- “Bu kadim tatlıyı yemeden olmaz; Burdur Kabak Helvası”,
- “Bir başka zeytinyağı; Milas Zeytinyağı”,
- “Mezopotamya Gastro Diyarı”,
- “Özel konu: Peynir”,
- “Alanya Muzu”,
- “Pervari Balı”,
Gastronomi ve Turizm bakımından YÜciDER-Gİ
Gastronomi ve turizm alanında zengin bir içeriğe sahip olan dergi, yöresel ürünleri tematik konular eşliğinde tarihi ve kültürel bağlantılarıyla okuyucularla buluştururken, yöresel ürünlerin tanıtımı ve bilgi paylaşımı misyonunu da yerine getirmekte, bunun yanında uzman kişilerin kaleme aldığı yazılara ve konuyla ilgili araştırmacılara da kaynak oluşturmaktadır. Dergiye kapsamlı yazılarıyla, coğrafi işaretler alanında dünyada öncü bir kuruluş olan Fransa Ulusal Köken Adlandırmaları ve Kalite Enstitüsü(INAO) Genel Müdürü (2009-2012) Jean-Louis Buer destek vermiştir. Yine Avrupa Komisyonu Coğrafi İşaretlerden Sorumlu Birim Başkan Yardımcısı Branka Tome, Uluslararası Coğrafi İşaretler Ağı Organizasyonu (OriGIn) önceki dönem Başkanı Claude Vermot-Desroches, UNESCO Dünya Gıda Kürsüsü Kurucusu ve Bilimsel Danışmanı, Montpellier SupAgro Öğretim Üyesi Prof. Dr. Jean-Louis Rastoin de dergiye katkı sunmuşlardır.
Dünyanın en iyi 2.dergisi
Gönüllülerin desteğiyle basımı gerçekleştirilen 656 sayfadan oluşan ve Cumhuriyetimizin 100.yılına armağan edilen YÜciDERGİ'nin 3.sayısı, dünyanın en prestijli yarışmalarından 29. Gourmand Ödülleri'nde (Gourmand World Cookbook Awards) dünyanın en iyi 2.dergisi seçildi.
