Bir gün odama 2.sınıf öğrencilerimizden Ertuğrul girdi ve hocam sizde sadaka kutusu var mı? diye sordu. Ben de evet, bir sadaka kutusu olacaktı deyip kutuyu buldum. Ertuğrul elindeki bozuk paraların hepsini o kutuya attı. Ben de Allah kabul etsin Ertuğrul dedim. Ertuğrul da bir tebessüm ederek odadan çıktı. Ertuğrul’un bu hareketi beni düşüncelere daldırdı. Henüz ikinci sınıfta okuyan 7,8 yaşlarında bir öğrenci. Kantinden alışveriş yapmış ve para üstü olarak kendisine verilen bozuk paraları sadaka kutusuna atmak için okulda sadaka kutusu aramış. Bu kutuyu da müdür odasında bulmuş ve orada sadakasını atmış.
Yıllardır okullarda değerler eğitimi adı altında çalışmalar yapılıyor. Değerler Eğitimi adında dersler veriliyor. Bu konuda çalıştaylar, sempozyumlar, kongreler düzenleniyor. Herkes kendi anladığı şekilde değerler eğitimini ele alıyor. Olaya ideolojik, dinsel, evrensel açılardan yaklaşanlar oluyor. Ülke olarak değerler eğitimi konusunda da ittifak sağlayamadık. En sonunda bakanlık meseleye el attı ve ortaokullarda ‘Görgü ve Nezaket’, liselerde ‘Adabımuaşeret’ isimli bir ders koydu.
Peki, değerler eğitimi nedir? Nasıl olmalıdır?
Değerler eğitimi, toplumun ortak değerlerini, kültürünü, ahlakını ve etik kurallarını bireylere aktarmayı amaçlayan bir eğitim sürecidir. Değerler eğitimi, bireylerin kendilerini, başkalarını ve çevreyi tanımalarına, saygı duymalarına, sorumluluk almalarına, işbirliği yapmalarına, eleştirel düşünmelerine, problem çözmelerine ve yaşam boyu öğrenmelerine katkı sağlar. Değerler eğitimi, bireylerin hem kişisel hem de toplumsal gelişimlerine katkıda bulunur.
Değerler eğitimine ihtiyaç duyulmasının birçok nedeni vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Değerler eğitimi, bireylerin toplumun değerlerine saygı duymalarını, topluma uyum sağlamalarını ve toplumun gelişimine katkıda bulunmalarını sağlar.
- Değerler eğitimi, bireylerin karakter gelişimine destek olur. Değerler eğitimi ile bireyler, empati, hoşgörü, merhamet, sorumluluk, adalet, dürüstlük gibi değerleri kazanır ve bunları yaşamlarında uygularlar.
- Değerler eğitimi, bireylerin yaşam becerileri ve karar verme süreçlerini geliştirir. Değerler eğitimi ile bireyler, hayatlarında karşılaşacakları zorluklarla başa çıkma, problem çözme, eleştirel düşünme, çalışkan olma, iletişim kurma, işbirliği yapma gibi becerileri öğrenir ve geliştirir.
- Değerler eğitimi, bireylerin kişisel mutluluğunu ve iyi bir yaşam standardını sağlar. Değerler eğitimi ile bireyler, hayatlarının anlamını bulabilir, kendilerine, başkalarına ve çevreye faydalı olabilir, kendilerini gerçekleştirebilir ve tatmin edici bir yaşam sürdürebilirler.
Değerler eğitiminde doğru yaklaşım nasıl olmalıdır?
Değerler eğitimi, değerleri sadece teorik olarak değil, pratik olarak da öğrencilere yaşatmaktır. Değerler eğitimi, sadece bir ders olarak değil, okulun tüm faaliyetlerinde, öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin ve öğrencilerin tutum ve davranışlarında yansıtılmalıdır. Verilmek istenilen değerler öncelikle o okulda yaşamalıdır. Yaşatılmayan bir değerin kazandırılması mümkün değildir.
Değerler eğitimi, öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve seviyelerine uygun olarak planlanmalı, uygulanmalı ve değerlendirilmelidir. Değerler eğitimi, öğrencilerin kendi değer yargılarını oluşturmalarına, değerlere saygı duymalarına, değerler arasında seçim yapmalarına ve değerleri yaşamlarına uygulamalarına imkan tanımalıdır.
Değerler eğitimi, ülkemizin ve dünyanın karşı karşıya olduğu pek çok sorunun çözümünde önemli bir rol oynamaktadır. Değerler eğitimi, öğrencileri geleceğe hazırlamak, onları iyi insanlar, iyi vatandaşlar ve iyi liderler yapmak için gereklidir. Değerler eğitimi, öğrencilerin kendilerine, ailelerine, topluma ve insanlığa faydalı olmalarını sağlamak için yapılmalıdır. Değerler eğitimi, öğrencilerin mutlu, başarılı ve huzurlu bir yaşam sürmelerine katkıda bulunmak için yapılmalıdır. Değerler eğitimi, öğrencilerin hayatlarının anlamını bulmalarına yardımcı olmak için yapılmalıdır.
Değerler eğitimi, Ertuğrul gibi küçük yaşta sadaka vermenin önemini kavrayan, paylaşmayı, yardımlaşmayı, merhameti, şükretmeyi bilen öğrenciler yetiştirmek için yapılmalıdır. Değerler eğitimi, öğrencilerin sadece akademik başarılarına değil, karakterlerine, kişiliklerine, davranışlarına da önem vermek için yapılmalıdır. Değerler eğitimi, öğrencilerin sadece kendileri için değil, başkaları için de yaşamayı öğrenmeleri için yapılmalıdır. Değerler eğitimi, öğrencilerin sadece bugünü değil, yarını da düşünmeleri için yapılmalıdır.
Değerler eğitimi ile ilgili farklı okullardan bazı uygulama örnekleri aktarmak istiyorum. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Bir okulda, her ay bir değer seçilerek, o değerle ilgili etkinlikler, afişler, sloganlar, güzel sözler, oyunlar, tiyatro, kısa film çalışması, yarışmalar (şiir, resim kompozisyon…) düzenlenmiş, okul duvar gazetesi çıkartılmış. Okullarda belirlenen ayın değeri ile ilgili olarak, tavsiye kitaplar okutulmuş, filmler izletilmiştir.
- Bir başka okulda, değerler eğitimi kapsamında, öğrencilerin sorumluluk bilincini geliştirmek için, okulun bahçesine bir sebze bahçesi kurulmuş. Öğrenciler, bahçenin bakımı, sulanması, hasadı gibi işleri üstlenmiş. Hasat edilen sebzeler, ihtiyaç sahibi ailelere dağıtılmıştır.
- Bir diğer okulda, değerler eğitimi kapsamında, öğrencilerin empati kurma becerisini geliştirmek için, yaşlılar evi, yetimhane, engelli merkezi gibi yerlere ziyaretler düzenlenmiş. Öğrenciler, bu ziyaretlerde yaşlılarla sohbet etmiş, yetimlere oyuncak hediye etmiş, engellilerle oyun oynamışlardır.
- Bir başka okulda, değerler eğitimi kapsamında, öğrencilerin yardımseverlik değerini kazanmaları için, okulda bir kumbara projesi başlatılmış. Öğrenciler, harçlıklarından bir kısmını kumbaraya atmış. Kumbarada biriken paralar, deprem bölgesinde bir okulun ihtiyaçları için kullanılmıştır.
- Bir başka okulda da “dürüstlük kantini” adı altında öğrencilere dürüstlük değerini öğretmek ve farkındalık oluşturmak için bir etkinlik planlanmıştır. Bu etkinlikte, öğrencilerin kendi kendilerine alışveriş yapabilecekleri bir kantin kurulmuştur. Kantinde, öğrencilerin sevebileceği meyve ve atıştırmalık ürünler bulunmaktadır. Ürünlerin üzerinde fiyat etiketleri vardır. Kantinde, öğrencilerin aldıkları ürünlerin parasını bırakabilecekleri bir para kutusu vardır. Kantinde, hiçbir satış görevlisi yoktur. Öğrencilerden kantinden istedikleri ürünü alıp, para kutusuna doğru fiyatı bırakarak alışveriş yapmaları istenir. Bu etkinlikte, öğrencilerin dürüst davranmaları beklenmektedir. Dürüst davranmak, aldıkları ürünün fiyatını tam olarak ödemek, para kutusundan para çalmamak, başkalarının aldığı ürünlere dokunmamak, kantini temiz bırakmak gibi davranışları içerir. Bu etkinlikte, öğrencilerin alışverişlerinin kontrol edilmediği, ancak güven duyulduğu belirtilir. Öğrenciler, dürüst olmanın önemini, faydasını ve mutluluğunu yaşayabilirler. Öğrenciler, dürüst olmanın kendilerine, başkalarına ve topluma nasıl katkıda bulunduğunu anlayabilirler. Öğrenciler, dürüstlük değerini hayatlarının bir parçası haline getirebilirler.
- Yine başka bir okul da “yaşlılara saygı” değeri kapsamında okuldaki öğrencilerin büyük anne ve dedelerini okula davet etmiş, büyük anne ve dedelerin sınıflarda torunları ile buluşmaları sağlanmıştır. Yaşlılara saygı değeri, öğrencilere büyüklerine karşı sevgi, saygı, hoşgörü, anlayış, sabır, minnet gibi duygu ve davranışları kazandırmayı amaçlayan bir değerdir. Bu uygulama ile öğrenciler, büyük anne ve dedelerinin hayat hikayelerini, tecrübelerini, bilgilerini, tavsiyelerini dinleyebilir, onlarla sohbet edebilir, onlara hediyeler verebilir, onlara teşekkür edebilir, onlara yardımcı olabilir, onlara sarılabilir, onlara sevgilerini gösterebilirler. Bu uygulama ile büyük anne ve dedeler de torunlarının okul hayatını, arkadaşlarını, öğretmenlerini, başarılarını, zorluklarını, ilgi alanlarını, hayallerini görebilir, onlarla vakit geçirebilir, onlara destek olabilir, onlara övgülerde bulunabilir, onlara sevgilerini gösterebilirler. Bu uygulama ile öğrenciler ve büyük anne ve dedeler arasında güçlü bir bağ kurulabilir, aile değeri pekiştirilebilir, kültürel miras aktarılabilir, yaşlılara saygı değeri yaşatılabilir.
Bu örnekleri çoğaltmak mümkün elbette. Her okulda birbirinden ilginç ve güzel uygulamalar yapılıyordur. Her ne yapılırsa yapılsın sözde kalmamalıdır. Değerler eğitimi örnek olmak ve yaşamakla doğrudan ilişkili bir konudur. Sözle, nasihatle, dersle olacak bir iş değildir. Okuldaki herkes örnek bir yaşam sergilediğinde değerler eğitimine çok büyük bir katkı yapmış olur. Toplum olarak bu değerleri her yerde yaşar ve yaşatırsak son derece erdemli bir toplum haline gelebiliriz.
Değerler eğitimi, hepimizin ortak sorumluluğudur. Değerler eğitimine katkıda bulunmak için neler yapabileceğimizi düşünelim ve uygulayalım derim.
13.01.2023
Adem Keven