Daha olumlu bir okul ortamı için 10 adım

Okullar, öğrencileriyle, öğretmenleriyle, yöneticileriyle, yardımcı personeliyle, ebeveynleriyle ve destek birimleriyle büyük bir örgüttür. Her örgütün bir yöneticisi olduğu gibi okulların da yönetiminden sorumlu olan müdürleri vardır. Okul denilen büyük bir organizasyonu en ideal, en huzurlu, en verimli bir şekilde yönetmek hiçşüphesiz kolay değildir. Okullar doğal yapısı gereği insani unsurların çok öne çıktığı, duyguların, algıların egemen olduğu ortamlardır. Ebeveynlerin en değerli varlıkları olan çocuklarını teslim ettikleri, devletin gelecek olarak gördüğü, öğretmenlerin de yetiştirilmesi gereken birer fide, tohum olarak gördüğü çocukların hayata hazırlandığı bir çatı kurum olması sebebiyle hassasiyetlerin zirvede olduğu ortamlardır okullar.

Çok katmanlı, çok girift bir yapı olan bir okulda birçok unsurun birlikte ve uyum içinde yönetilmesinin önemli olduğu gerçeğinden hareketle okul müdürlerinin görev ve sorumluluklarının ne kadar önemli olduğu bilinmelidir.

Okullarda eğitim öğretim denilince ilk akla gelen öğretmenlerdir. Bu önemi öğretmenler, eğitim ve öğretim işinden sorumlu olan en önemli kişi olmalarından alır. Öğretmenlerin işlerini daha iyi yapabilmeleri, daha verimli çalışabilmeleri için okul yöneticilerinin atması gereken birçok adım olabilir. Bu adımlarla daha olumlu bir okul iklimi, daha güvenli ve daha verimli bir eğitim ortamı oluşturulabilir.

Okul yöneticilerinin olumlu bir okul iklimi oluşturmak adına öğretmenleri desteklemek için atabilecekleri 10 adım:

Temel ihtiyaçların karşılanması: Bir okulda ilk yapılması gereken okuldaki herkesin temel fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Öğretmenler için de bu durum önemlidir. Fiziksel, güvenlik ve duygusal ihtiyaçların karşılanmadığı bir ortamda çalışma ortamının sağlığından söz edilemez.

Temiz bir lavabo ve yeterli sayıda tuvalet, ferah bir öğretmenler odası, lezzetli bir öğle yemeği, sıcak bir kahve ya da çay, temiz ve rahat bir sandalye, hoş bir ibadethane, çıkıp hava alacak güzel bir bahçe çok çok önemlidir. Maslow`un 5 ana kategoriye ayırdığı ihtiyaçlar hiyerarşisindeki temel ihtiyaçların karşılanması bütün çalışma alanlarında olduğu gibi okullarda da çok önemlidir.

 

Aidiyetin geliştirilmesine katkı sağlayın: Destekleyici ve güçlü duygusal bağların kurulduğu okul ortamlarında öğretmenler birbiriyle daha fazla işbirliğine girerler. Takım çalışması okullarda çok önemli ve gereklidir. İyi bir takım çalışması için de öğretmenlerin okula ve birbirlerine olumlu duygular beslemesi gerekir. Aidiyetin gelişmediği bir ortamda fedakârlıktan söz edilemez.

Öğretmenler iş birliği yaptıklarında, iyi bir takım çalışması sergilediklerinde bundan en çok yararı öğrenciler ve okul görür. Bu yüzden okul yöneticileri, öğretmenlerin aidiyet duygusunu geliştirmek için birçok yönteme başvurabilir.

Bir öğretmen kendini değerli, anlamlı gördüğü, kıymet verildiğini hissettiği bir ortamda bulunmaktan keyif alır.

Toplantılarda kişisel başarıların kutlanması, farklı çalışmalarda bulunan öğretmenlere paylaşma imkânının verilmesi, öğretmenlerin özel hayatlarında yaşanan önemli olayların hatırlanması gibi adımlar aidiyet duygusunu güçlendirir.

 

Destekleyici bir okul kültürü oluşturun: Bir yönetici olarak öğretmenlerin zihinsel, duygusal ve mesleki ihtiyaçlarını sürekli dikkate almanız ve hızlı bir şekilde karşılamanız gerekir. Öğretmenlerden aldığınız geribildirimleri, önerileri, eleştirileri dikkate aldığınızı, yaptığınız olumlu iyileştirme ve dönütlerle hissettirmelisiniz. Bazen küçük bir destek, moral verme, izin verme, destekleme konuşması ya da kutlama mesajı onun hayatında çok önemli bir etki uyandırabilir. Desteklemenin çeşitli yöntemleri vardır. Her öğretmen için farklı yollar olabilir. O yüzden her öğretmen ile özel olarak görüşmenin, ilgilenmenin çok yararı dokunabilir. Bir öğretmeni, almak istediği bir eğitime göndermek, yüksek lisans yapmasına izin vermek, bir eğitim fuarına ya da etkinliğe katılmasına destek olmak bazen ona yapılabilecek büyük bir destektir.

Destek olmak her zaman maddi algılanmamalıdır. Bazen karşınızdaki kişiyi gerçekten anlamak, onun ne yapmak istediğini fark etmek ve yüreklendirmek en büyük destek olabilir. Yaşamış olduğu olumsuz bir olay karşısında güçvermek, yanında olmak bile çok anlamlıdır kimileri için. Bunun yolu da bir yöneticinin öğretmenlerini iyi tanımasından geçer. Tanımak için ise zaman ayırmalısınız.

 

Alan açın, neşe ve eğlenceye vakit ayırın: Öğretmenlerin bazen rahatlamak ya da başka sebepler için serbest zamanlara ihtiyacı olur. Yaşanan olayları kritik etmek için, durup düşünmek için, yeni bir şeyler planlamak için, kişisel gelişim için, mesleki gelişim için alan açmak gerekir. Yine öğretmenlerin zaman zaman bir araya gelerek serbestçe düşüncelerinin paylaşıldığı, birlikte düşünüp karar alacakları yuvarlak masa toplantılarına ihtiyaçolabilir.

Öğretmenlerin birlikte eğlenmelerinde, birlikte sportif bir aktivite yapmalarında çok faydalar vardır. Hem kendileri rahatlar hem de sosyal anlamda bir ihtiyaçgiderildiği için aidiyet gelişir.

Bazı özel günlerde topluca yenen yemeklerin, gidilen doğa gezilerinin, konser ya da tiyatronun da kaynaşmaya çok katkısı olabilir. Özellikle birkaçgünlük okul dışı bir mekânda yapılan kampların olumlu katkısı çok daha büyüktür. Birçok şirket hizmet içi eğitim kamplarını artık bu şekilde organize etmektedir.

Okul içinde de zaman zaman neşe ve eğlence amacıyla etkinlikler düzenlenebilir. Bunlar en temel insani ihtiyaçlardandır.

 

Okul içinde güven iklimi oluşturun: Okul ortamlarında kişilerin birbirine olan güvenleri çok önemlidir. Öğretmenlerin yöneticilerine, öğrencilerine, ebeveynlerine ve diğer öğretmen arkadaşlarına yöneticilerin bütün paydaşlarına öğrencilerin öğretmenlerine ve yöneticilerine ebeveynlerin de öğretmen ve yöneticilerine güven duyması olumlu bir okul iklimi için en temel duygudur.

Samimi, açık ve dürüst bir iletişimin olduğu ortamlarda güven duygusu daha hızlı oluşur ve gelişir. Yöneticilerin adil davrandığı, öğretmenlerin daha duyarlı ve eşit davrandığı, ebeveynlerin ve öğrencilerin de saygılı olduğu okul ortamında güven zirvede olur. Güvenin zirvede olduğu bir okul ikliminde herkes özgürce, yargılanma korkusu taşımadan düşüncelerini ifade edebilir. Özgür ve eleştirel düşüncenin egemen olduğu bir okul iklimi de gelişimin en önemli şartlarından birisidir.

 

Geribildirim ve eleştiriye açıklığı bir okul kültürüne dönüştürün: Gelişim ve ilerleme için en önemli unsur nedir denilse, eleştiriye açık olmak ve geribildirime önem vermek denilebilir.

Geribildirim öğrenmenin anahtarıdır. Yerinde ve doğru kullanıldığında harika sonuçlar alınabilir. İnsan bazen neyi iyi, neyi eksik ya da yanlış yaptığını fark etmeyebilir. O durumlarda uzmanından alınan bir geri bilirdim hayati öneme sahiptir. Sizi en kısa sürede doğru alana çeker. Tekrar düşünme ve deneyimleme imkânı verir.

Yönetici olarak öğretmenlerinize geribildirimde bulunmanız çok önemlidir. Geri bildirimde bulunurken nazik, olumlu, ilgili olmaya özen gösterin. Yapıcı olun ve işe yarar geribildirimde bulunun. Kişiye özel ve detaylı geribildirimler daha faydalıdır. İyileştirilmesi gereken alanla ilgili yol haritası da sunulabilir. Zamanın da verilmeyen geribildirimin bir faydası olmaz. O yüzden olayın hemen ardından verilmesi gerekir. İmkân yok ise 24 saat içinde verilebilir.

Eleştiriye açık olmak da insanın kendini tanıması ve geliştirmesi için ön şarttır. Kişi ilk önce kendini eleştirerek işe başlayabilir. Başkalarına kendimizi eleştirme imkânı vermeliyiz. Kendine güven duygusu da bu şekilde gelişir. Yöneticilerin öğretmenleri eleştirmesinde, okul gelişimi ve öğretmenin gelişimi için çok faydalar vardır. Eleştiriler de yapıcı olmalıdır. Kişiye özel ve nezaket kuralları dikkate alınarak yapılmalıdır. Eleştirirken eleştiri almaya da açık olmak gerekir.

Gerçek duyguların gizlenmediği, kırılganlıkların ve alınganlıkların yaşanmadığı bir okul ortamı iş birliği için çok önemlidir. Bunun için de eleştiriye açık olmak, geribildirime önem vermek, anlayışlı ve saygılı olmak önemlidir.

 

Sağlıklı ve hareketli bir yaşam konusunda model olun: Öğretmenlik mesleği yapılan iş açısından son derece stres düzeyi yüksek bir meslektir. Acil servislerde görev yapan doktor ve hemşirelerin stres düzeyi ile nerdeyse eşit düzeyde olduğu araştırmalarla ortaya konulmuştur.

Duygusal emek düzeyi yüksek işlerde moral ve motivasyon önemlidir. Öğretmenlerin bu yüzden zaman zaman iş akışının dışına çıkmasında ruh ve beden sağlığı açısından çok faydalar vardır. Okul çıkışı hızlı adımlarla yapılan yarım saatlik bir yürüyüş, havuzda yapılan yarım saatlik bir yüzme, spor salonunda yapılan bir saatlik bir bedensel aktivite yerine göre çok çok faydalıdır.

Öğretmenlerinizi zaman zaman işe ara vermeleri konusunda teşvik edin. Bunu kendiniz de yaparak örnek olun. Beden ve ruh sağlığı yerinde olan bir öğretmenin işinde çok daha verimli, üretken olacağını unutmayın. Öğrenciler de hiçşüphesiz sağlıklı, hayat ve enerji dolu bir öğretmenle vakit geçirmek ister. Verilen kısa aralar bizi kendimize getirir. Enerji toplarız ve daha motive oluruz.

Bir başka konu da sağlıklı beslenmedir. Olabildiğince doğal ve dengeli bir beslenme, yeterince içilen su ve yeterli bir uyku bizim için sağlık demektir. Beslenmesine ve uykusuna dikkat eden bir öğretmen okul ortamında daha sağlıklı olacağı için her zaman daha verimli ve keyifli olacaktır. Hazır ambalajlı gıdalardan, gazlı içeceklerden, şekerli gıdalardan, kızartmalardan olabildiğince uzak durmak gerekir. Çalışanlarınızın sağlığına değer verdiğinizi, bizzat örnek olarak gösterebilirsiniz.

 

Okuma kültürü oluşturun: Sadece öğrencilerin kitap okuması için değil öğretmenlerin de kitap okuması için şartlar hazırlayın. Okumak kişisel gelişim, mesleki gelişim, kültürel gelişim ve dil gelişimi için en etkili yöntemdir. O yüzden öğretmenlerinizi okuma konusunda teşvik edebilir, bu konuda kitap okuma grupları oluşturabilirsiniz. Öğretmenlerinize kitap konusunda farklı tercihler sunulabilirsiniz. Böylece herkes ilgi duyduğu okuma grubuna dâhil olarak okuma konusunda daha istekli davranabilir. Okunan kitaplarla ilgili paylaşım saatleri ayarlanarak, kitapla ilgili derinlikli sohbetler yapılabilir. Bu sayede okunan kitaplardan maksimum verim alınmış olur. Kitapların temini, seçimi ve takibi konusunda okuma grupları kendi içlerinde moderatör belirleyebilir. Okuma kültürü oluşan kurumlarda gelişimi ve değişimi yönetmek çok daha kolay olur. Kitap yoluyla kurumlarda ortak kültür, ortak anlayış, ortak dil çok daha hızlı ve kalıcı oluşur. Yönetici olarak okuma kültürünün gelişmesi konusunda adımlar atmaktan, bizzat kitap okuyarak rol model olmaktan geri durmayınız.

 

Sanatla ilgilenin ve ilgi oluşturun: Sanatın her türlüsü insanda çok farklı ufuklar açabilir. Öğretmenlerin her konuda olduğu gibi sanat yönüyle de öğrencilerine örnek olması gerekir. Öğretmenlerinizi sanat çalışmalarına katılım konusunda teşvik edin. Teşvik etmekle de kalmayın bizzat örnek olun ve imkânlar oluşturun. Özellikle müzik, şiir, görsel sanatlar, tiyatro, drama, klasik sanatlar, seramik, folklor, tasarım gibi alanlarda okul bünyesinde öğretmenleriniz için kurslar açabilirsiniz. Sanat evlerine ya da bir takım sanatsal faaliyet düzenleyen kurumlara yönlendirebilirsiniz. Bu alanlarda becerisi olan öğretmenleriniz için özel programlar düzenleyerek becerilerini sunma imkânı sağlayabilirsiniz.

Einstein sadece bilim adamı değildi, aynı zamanda müzikle de ilgileniyordu. Arif Nihat Asya, Ahmet Hamdi Tanpınar, Faruk Nafiz Çamlıbel hem öğretmen, hem de yazar ve şairdi. Öğretmenlerin sanatla içiçe olmaları onların çok yönlü, entelektüel bir kişi olmaları yanında daha büyük hayaller kurmasına da vesile olacaktır. Büyük hayalleri olan öğretmenler ancak ve ancak büyük hayaller kurdurabilir ve öğrencilerin ufuklarını genişletebilir.

Sanata önem veren bir yönetici okulundaki çok sesliliği, çok kültürlülüğü ve çeşitliliği bir senfoni orkestrası şefi gibi yönetebilir. Her branşa, her derse, her etkinliğe değer verir. Sadece okuldaki akademik çalışmaları değil, müzik, sanat, kültür ve spor çalışmalarına da gereken önemi veren bir yönetici okulunu her alanda zirveye çıkarabilir.

Paylaşın ve paylaşım kültürü oluşturun: Her öğretmenin aynı niteliğe sahip olması, her konuda bilgi ve beceri sahip olması nerdeyse imkânsızdır. Öğretmenlerin mesleki ve kişisel gelişimleri için her okulda hizmet içi eğitim çalışmaları yapılır. Dışarıdan konuşmacıların da davet edildiği seminerler çoğu kez verimsiz geçer. Hâlbuki öğretmenlerin kendi aralarında yapmış oldukları paylaşımlar, tecrübe aktarımları çok daha yararlıdır. Tecrübeli öğretmenlerin yeni öğretmenlere mentörlük yapması, tecrübelerini aktarması yüzlerce saat hizmet içi eğitimden daha faydalıdır. Bu paylaşımlar farklı branşlar arasında da olabilir. Bir öğretmenin hazırlamış olduğu çalışma kâğıdını arkadaşıyla paylaşması kadar doğal bir durum olamaz. Ama maalesef öğretmenlerin geneli paylaşma konusunda isteksiz davranırlar. Özellikle rekabetçi okul ortamlarında paylaşımlar çok daha az olur.

Okul yöneticilerinin paylaşım konusunda da örnek olmaları ve paylaşım kültürü oluşturma konusunda adımlar atması gerekir. Rekabet yerine işbirliği desteklenmeli, herhangi bir kişi ya da zümre öne çıkarılmamalıdır. Sürekli iş birliği, takım çalışması, 'birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için' anlayışına sahip ekip ruhuna vurgu yapılmalıdır. Paylaşım için haftalık olarak özel zaman dilimi ayrılmalı ve öğretmenler zümre zümre ya da farklı şekillerde bir araya gelerek yaptıkları özgün çalışmaları, projeleri, etkinlikleri, yöntemleri, tecrübelerini, gözlemleri, problemlerini ve çözüm yollarını özgürce birbiriyle paylaşmalıdır. Bu paylaşım kültürü gelişip yaygınlaştıkça bütün okul olarak çok daha hızlı bir şekilde gelişim gösterilecektir.

Yine paylaşımların daha hızlı ve etkin yapılabilmesi için farklı platformlar oluşturulabilir. Whatsapp grubu, blog sayfaları ya da sosyal medya imkânlarından da faydalanılabilir. Özellikle özgün ürünler tasarlayan, üreten öğretmenlerin kişisel blog sayfaları açmalarını ve etkinliklerini orada paylaşmalarını teşvik edebiliriz.

 

Yüksek tempolu, zorlu ve yorucu bir meslek olan öğretmenliğin hakkıyla yerine getirilebilmesi için öğretmenlerinizin kişisel ve mesleki gelişimlerine katkı sunan, ruh ve beden sağlıklarını koruyan insancıl ve medeni bir okul ortamına sahip olmaları günümüzde ayrı bir öneme sahiptir. Böylesi ortamlara sahip öğretmenlerin de benzer sınıflar oluşturacağını biliyoruz. O yüzden daha nitelikli bir okul ortamı için öğretmenlere olabildiğince fazla destek olunmalıdır.

 

Yararlandığım kaynaklar:

 

https://www.edutopia.org/article/7-ways-make-teaching-more-sustainable-profession

http://egitimtrend.com/zamaninda-geri-bildirimin-onemi/