Sabah namazı sonrası kiliseden camiye dönen camileri geziyorduk. Vefa semtinde bulunan Molla
Gürani Camisine de gittik. Cami imamı hazırlanmış tek başına namaz kılacakken karşısında 10 kişiyi
görünce çok şaşırdı ve ilk defa uzun bir aradan sonra cemaatle namaz kılıyoruz, dedi. Evet, değerli
kardeşler İstanbul`daki bu tarihi camilerimizi sabah namazlarında özellikle ihmal etmeyelim
gençlerimizi götürelim. İşte Molla Gürani cami hikayesi

Molla Gürânî Câmii veya başka adıyla Vefa Kilise Camii İstanbul un Vefa semtinde, kiliseden camiye
çevrilmiş . Kilise iken adı, Aziz Teodoros Kilisesi dir. Aziz Theodoros a adanmıştı o dönem. Vefa Kilise
Camii ya da Molla Gürani Cami, Doğu Ortodoks kilisesi formunda olup Yunan haçı planına göre
yapılmıştır. İstanbul un Fethi`nden sonra cami olarak kullanıldı.

ROMA KATOLİK KİLİSESİ OLARAK KULLANILDI
Cami kilise olduğu dönemde Dördüncü Haçlı Seferi nden sonra Konstantinopolis in Latin kontrolünde
olduğu dönemde Roma Katolik kilisesi olarak kullanıldı. Osmanlı Devleti nin İstanbul u fethinden kısa
bir süre sonra kilise, Fatih Sultan Mehmed in hocası alim Molla Gürani tarafından cami haline
getirildi. Molla Gürani kısa süre sonra İstanbul un ilk müftüsü olacaktı. Cami daha sonra onun adıyla
isimlendirildi. 1883 yılındaki bir yangında ağaçkısımları yandı ve cami tahrip oldu. Binanın kuzey ve
güney cephelerindeki yan dehlizler 1833 yangınında yok olmuştur. Yapı 1937 yılında kısmi bir
restorasyon gördü. Mozaikleri yeniden keşfedildi ve temizlendi.

KÖMÜ RCÜ ESNAFININ KİLİSESİYDİ
İstanbul`daki bazı meslek grupları nasıl ki bugün şehrin belli yerlerini tercih ederek bir araya gelmişse,
Bizans devrinde de belli noktalar belli ticaret erbapları tarafından tercih edilirdi. Örneğin, Vefa
semtindeki Aziz Theodoros Kilisesi yakınları, kömürcü esnafınca kullanılmaktaydı. Bu yüzden Vefa
semtinin bir kısmına Karbonaria adı verilmişti. Kaldı ki, buradaki kilisenin de Theodoros Karbonaria-
Carounaria diye adlandırıldığı ve Komnenoslar Hanedanlığının hüküm sürdüğü yıllarda (XI-XII.
yüzyıllar) inşa edildiği sanılmaktadır.
1877 yılında Bizans Abideleri kitabını hazırlayan A. Paspates`in verdiği bilgilere bakılırsa kiliseye,
kahin-kaşif anlamına gelen Phanerotis denilmekteydi. İnanışa göre kişi bir şeyini kaybettiğinde,
kiliseye gelip, buraya adını veren azizden yardım talebinde bulunurdu.

KİLİSEDEN CAMİYE
Kilisenin camiye çevrildiği tarih 1476 olup, 1484 tarihli vakfiyesi Molla Gürâni üzerinedir. Camiye
dönüşüm sırasında yapıyla uyumlu tuğladan bir minare ile mihrap ve minber eklenmiştir.Latin İstilası
sırasında Theodoros Kilisesi`nde olduğu bilinen Aziz Theodoros`a ait kafatası bakiyesinin, 1210 yılında
alınarak İtalya`ya kaçırıldığını Patrik Konstantius`tan öğrenmekteyiz.

AZİZ THEODOROS TYRON KİMDİR?
Kelime anlamı 'Tanrı`dan hediye' olan Ortodoks ve Katolik kiliselerinde önem verilen ve asıl mesleği
askerlik olan azizlerdendir. Doğduğu yer tam olarak bilinmeyen Aziz, Amasyalı Theodoros olarak
anılır. Hıristiyanlığın tutunmaya başladığı Roma`nın geçdönemlerinde ordu içinde de yeni din
yayılmaya başlayacak ve Roma yönetimi tarafından yeni dine katılanlar, bu dini terk etmedikleri
takdirde öldürüleceklerdir. Theodoras da bu askerlerden biri olarak inancını terk etmez. Bundan
dolayı din uğrunda şehit olanlara verilen 'Martyr' sanıyla anılır. 17 Şubat 306`da Amasya`da

öldürülen Aziz Theodoros`un anma günü 17 Şubat`tır. Çeşitli zamanlarda yapılmış çok sayıda
Theodoros Kilisesi mevcut olup, bunlardan biri bugünkü Çemberlitaş yakınlarındadır.

MOLLA GÜ RANİ KİMDİR?
Asıl adı Şemseddin Ahmed bin İsmail olan Molla Gürani`nin, 1406-10 yılları arasında Irak Şehrizor`da
veya İran`da bir köy olduğu rivayet edilen Güran`da doğduğu söylenir. Bağdat`ta İslam Bilimleri
eğitimi alan Molla Gürani, Mısır`da dersler verdikten sonra Şam`a ve ardından Anadolu`ya geçer.
Edirne`de Sultan II. Murat ile tanıştıktan sonra Bursa`da Yıldırım Medresesi`nde hocalık yapan Molla
Gürani, Şehzade Mehmet`in (Fatih Sultan Mehmet) hocası olarak 1443 yılında Manisa`ya gider.
İstanbul`un fethi sırasında Fatih Sultan Mehmet`in yanında yer alır. Son görevini ifa ederken
İstanbul`da vefat eden Molla Gürani, Suriçi`nde kendi adıyla anılan camiye defnedilir. Molla Gürani
Camisi`nde bulunan mozaik kompozisyonları, Kariye ve Fethiye Camilerindekiler gibi Bizans
döneminin Rönesans çağına ait örneklerdir.

ÇATI AMFORALARI
Bizans yapılarının çatılarının pek çoğunda alışıldık bir malzeme olarak karşımıza çıkan amfora
örneklerine Vefa Kilise Camii`nde de rastlandı. Kubbelerle tonozlar arasındaki geçiş bölgelerinde
hafifletici bir malzeme olarak kullanılan amforaların ağızları, içleri dolmasın diye aşağı doğru
yerleştirilirdi. Amforaların, bulundukları yerlerde rölöveleri alınarak aynı biçimde korunmaları
sağlandı ve çatı kapatıldı.

https://yeditepefatih.com/2021/manset/vefa-kilise-camii/