Bilim insanları, karbon kirliliğinin dünyayı daha da tehlikeli seviyelere ısıttığı için insanlığa yönelik en ciddi tehditlerin çoğunun giderek yaklaştığı konusunda uyardı.
Küresel Devrilme Noktaları raporuna göre halihazırda beş önemli doğal eşik aşılma riski taşıyor ve eğer dünya sanayi öncesi sıcaklıkların 1,5C (2,7F) üzerinde ısınırsa 2030'larda üç eşik daha aşılabilir.
Bu gezegensel değişimlerin tetiklenmesi, önümüzdeki yüzyıllarda sıcaklıkların kontrolden çıkmasına neden olmayacak, ancak insanlara ve doğaya geri dönüşü olmayan, tehlikeli ve kapsamlı zararlar verecek.
Exeter Üniversitesi Küresel Sistemler Enstitüsü'nden Tim Lenton konuyla ilgili, şunları söyledi:
“Dünya sistemindeki devrilme noktaları, insanlığın şimdiye kadar karşılaşmadığı büyüklükte bir tehdit oluşturuyor. Tüm ekosistemlerin ve temel mahsul yetiştirme kapasitesinin kaybı da dahil olmak üzere yıkıcı domino etkilerini tetikleyebilirler; kitlesel yer değiştirme, siyasi istikrarsızlık ve finansal çöküş gibi toplumsal etkiler yaratabilirler.”
Risk altındaki devrilme noktaları arasında Grönland ve Batı Antarktika'daki büyük buz tabakalarının çökmesi, permafrostun geniş çapta erimesi, sıcak sulardaki mercan resiflerinin ölümü ve Kuzey Atlantik'teki atmosferik dolaşımın çökmesi yer alıyor.
İngiliz The Guardian gazetesinin konuyla ilgili haberine göre, daha sıcak sıcak hava dalgaları ve daha yoğun yağışlar gibi iklimdeki diğer değişikliklerin aksine, bu sistemler sera gazı emisyonlarına göre yavaş yavaş değişmiyor, bunun yerine bir durumdan tamamen farklı bir duruma geçebiliyor. Bir iklim sistemi bazen ani bir şokla devrildiğinde, dünyanın çalışma şekli kalıcı olarak değişebilir.
Bilim insanları bu tür sistemlerin ne zaman değişeceği konusunda büyük belirsizlikler olduğu konusunda uyarıyor ancak rapor, yakında listeye üç sistemin daha eklenebileceğini gösteriyor. Bunlar arasında sıcaklıkların 1,5°C ile 2°C arasına yükselmesi durumunda bazı bölgelerde yok olması beklenen mangrovlar ve deniz çayırları ile ısınmayla 1,4°C kadar erken veya 5°C kadar geç devrilebilecek kuzey ormanları yer alıyor.
Uyarı, dünya liderlerinin Dubai'deki COP28 iklim zirvesi için bir araya geldiği sırada geldi. 5 Aralık Salı günü, Climate Action Tracker, 2030 emisyon hedeflerinin gezegeni yüzyılın sonuna kadar 2,5 derece ısınma yoluna sokacağını tahmin etti; ancak önceki zirvede ülkelerden bu sıcaklığı 1,5 derece ile sınırlandırma sözü verilmişti.
200 araştırmacıdan oluşan uluslararası bir ekip tarafından hazırlanan ve Bezos Dünya Fonu tarafından finanse edilen devrilme noktası raporu, iklim değişikliğinin en aşırı etkilerine ilişkin bir dizi uyarının sonuncusu.
Bilim insanları, bazı değişimlerin dünyayı daha da ısıtan geri bildirim döngüleri yaratabileceği veya başka devrilme noktalarını tetikleyecek şekilde hava durumunu değiştirebileceği konusunda uyardı.
Araştırmacılar, sistemlerin o kadar sıkı bağlantılı olduğunu ve "devrilme basamaklarını" göz ardı edemeyeceklerini söyledi. Örneğin Grönland buz tabakası parçalanırsa, bu, ısının çoğunu körfez akıntısına ileten önemli bir akım olan Atlantik Meridyonel Devrilme Sirkülasyonunda ani bir değişime yol açabilir. Bu da gezegendeki en güçlü hava koşullarından biri olan El Niño güney salınımını yoğunlaştırabilir.
Potsdam İklim Etkisi Araştırma Enstitüsü'nden Sina Loriani, devrilme noktası risklerinin felaket olabileceğini ve kalan belirsizliklere rağmen çok ciddiye alınması gerektiğini belirterek şu ifadelere yer verdi:
“Bu eşiklerin aşılması, önümüzdeki yüzlerce veya binlerce yıl boyunca Dünya sistemimizin önemli parçalarının kaderini geri dönülemez şekilde belirleyebilecek temel ve bazen ani değişiklikleri tetikleyebilir.”
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli, iklim değişikliği bilimine ilişkin son incelemesinde, devrilme eşiklerinin belirsiz olduğunu ancak gezegen ısındıkça tehlikelerin daha muhtemel olduğunu tespit etti.
Konuyla ilgili açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“Buz tabakasının dengesizliği veya tropik ormanlardaki ekosistem kaybı gibi büyük ölçekli tekil olaylar veya devrilme noktalarıyla ilişkili riskler, 1,5°C ila 2,5°C arasında yüksek riske ve 2,5°C ila 4°C arasında çok yüksek riske geçiş yapar.”
Taşma noktası raporu aynı zamanda yenilenebilir enerji fiyatlarının hızla düşmesi ve elektrikli araç satışlarındaki artış gibi "olumlu taşma noktaları" olarak adlandırdığı şeylere de baktı. Bu tür değişimlerin kendi kendine gerçekleşmediğini ancak yeniliği teşvik ederek, piyasaları şekillendirerek, iş dünyasını düzenleyerek ve halkı eğiterek ve harekete geçirerek mümkün kılınması gerektiğini tespit etti.
Raporun yazarlarından Manjana Milkoreit, geçen yıl yaptığı bir araştırmada, sosyal dönüm noktaları etiketinin aşırı kullanılmasına karşı, ölçekte mevcut olmayan veya kontrol edilemeyen çözümler vaat ederek uyarıda bulunarak, şu sözleri kullandı:
“Bilim umuttan yararlanırken, iklim değişikliğinin zamansal daralmasına potansiyel çözümler olarak toplumsal dönüm noktalarını sunarken dikkatli olmamız gerekiyor.”
